پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 926 |
| تعداد مقالات | 7,634 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,436,299 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,851,358 |
آداب نامه ها و جایگاه آنها در تاریخ نگاری اجتماعی | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 2، دوره 25، شماره 27، آذر 1394، صفحه 65-102 اصل مقاله (637.24 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2015.2114 | ||
| نویسندگان | ||
| سهیلا ترابی فارسانی1؛ علی اکبر غندی* 2 | ||
| 1دانشیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، اصفهان، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد | ||
| چکیده | ||
| چکیده امروز به روشنی پیداست که دنیای تاریخ نویسان در طول یک قرن گذشته ، دچار دگرگونی و تغییراتی اساسی گردید . از منظر مورخان جدید ، تاریخ تنها گزارش عملکرد شاهان ، قهرمانان ، روحانیون و حوادثی از قبیل جنگ و صلح نیست . بلکه ارائه و شناخت زندگی و بازآفرینی افعال آدمیان ، در گذشته است . نیل به این مقصود ، مستلزم دسترسی به منابع مرتبط می باشد که از جمله این منابع ، متون تأدیبی است . آداب نامه ها صورت مثالی و آرمانی است از آنچه در زندگی روزمره وجود دارد وهمچنین نوعی ادبیات اتوپیایی است که تقابل میان ذهن کمال گرا و عمل اجتماعی عینی را باز می نماید. این مقاله در صدد بررسی این موضوع است که آداب نامه های عصر قاجار و همه ی متون تعلیمی – تأدیبی ، به عنوان متون تأثیر گذار بر ذهن کنشگران فردی و اجتماعی ، چه کمکی به روشن شدن ابعاد زندگی مردم آن عصر می کند . غایت مطلوب مورخ اجتماعی ، نشان دادن کنش فردی و جمعی عصر مورد مطالعه اش می باشد و به ویژه رسیدن به فکری است که فاعل تاریخی را به انجام آن کنش واداشته است . ادعای ما این است که آداب نامه ها یکی از ارکان اصلی سازنده ذهن و فکر کنشگر است . پس به دنبال پاسخ به این سؤالیم که آیا می توان آداب نامه ها را به عنوان یکی از منابع مهم روشنگر تاریخ اجتماعی ایران محسوب کرد ؟حاصل آن که تنوع موضوعات آداب نامه ها و مباحثی که عمدتأ به زندگی و آداب اجتماعی و رسوم متداول هر دوره برمی گردد این دسته از منابع را به مراجعی قابل توجه برای تاریخ اجتماعی بدل کرده است مواردی همچون آداب سفره، آداب معاشرت، آداب تربیت اولاد، آداب طهارت، آداب ازدواج، آداب بازی نمونه هایی از آنها است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کلید واژه ها : آداب نامه؛ اندرزنامه؛ تاریخ اجتماعی؛ تاریخ نگاری؛ قاجار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Books of etiquette and its role in social historian (with an emphasis on the Qajar era) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Soheila Torabi Farsani1؛ Aliakbar Ghandi2 | ||
| 1Associate Professor Literature and Human Science Faculty, Department of History, Islamic Azad University, Najafabad, Esfahan, Iran | ||
| 2PhD Candidate in History of Islamic Iran, Islamic Azad University, Branch of Najaf Abad | ||
| چکیده [English] | ||
| It is clear nowadays that during the last century the world of historians has basically changed. From the standpoint of the new historians, history is not just reporting the performance of kings, heroes, clerics, and such events as war and peace; but representing life and reviving human actions in the past. Achieving this goal requires having access to some related sources like the educational ones. Books of etiquette are the idealistic and exemplary forms of what is available in daily life. Such books comprise some sort of utopian literature representing the contrast between the idealistic mind and the social objective acts. The present paper seeks to study the point that how the books of etiquette during the reign of Ghajar, and all other works on education and politeness, as influential works on the minds of the individual and social actors, help clarify the life aspects of people in that era. The ideal of a social historian is reflecting individual and social interaction of the era under their study, especially reaching the idea that has made the historic actors act. More deliberation suggests that every unique period in history is dependent on some different intellectual, cultural, and social basis from which some unique behavioral patterns originate. Here, it is claimed that books of etiquette comprise one of the basic components of the interactive mind and mentality? Consequently the variety in the subjects of etiquette books and issues mainly refers to the life, social rules and prevailing traditions of each are makes these kinds of references as a remarkable references for the social history. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Books of etiquette, Books of advice, Social history, History writing, Ghajar | ||
| مراجع | ||
|
منابع - «آداب سخن گفتن و غذا خوردن» (اوایل قرن 13ق). بی‌نام. تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مرکزی دانشگاه تهران. شماره نسخه 4864. - آقامصطفی‌خان (1294ق). «کتابچۀ آیین ملک‌داری». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ خصوصی عباس نخجوانی. بدون شماره. - ابن‌محمد حسن، عطاء‌الله (1164ق). «انیس‌المجالس». تهران: نسخۀ خطی مدرسۀ سپهسالار. شماره نسخه 7538. - ابن‌مسکویه، ابوعلی (1369). تجارب‌الامم. ترجمۀ ابوالقاسم امامی. ج۱. چ۱. تهران: سروش. - ------------- (1384). تهذیب‌الاخلاق و تطهیرالاعراق. چ۷. قم: زاهدی. - ابوالقاسم‌بن محمدباقر (۱۳۱۵ق). «رسالۀ حضرت وافور». نسخۀ سنگی مخصوص. تهران: کتاب‌خانۀ ملی. شماره نسخه 780181. - «احادیث در آداب و سنن» (اوایل قرن 13ق). بی‌نام. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 7359. - احمدی، بابک (۱389). مدرنیته و اندیشۀ انتقادی. چ۸. تهران: نشر مرکز. - «احوال مردان با زنان» (1262ق). بی‌نام. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ ملک. شماره نسخه 13976 – 6482. - «اخلاق و آداب اسلامی» (اوایل قرن 13ق). بی‌نام. تهران. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 17634. - «اخلاق و آداب اسلامی» (اوایل قرن 14ق). بی‌نام. تهران. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. - اردلانی، عبدالمؤمن (قرن 13ق). «آداب‌المؤمن». نسخۀ خطی مرکز احیای میراث اسلامی. قم: شماره نسخه 1777. - استخری، پروین (۱۳۷۷). «اخلاقیات، علم تدبیر زندگی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش128. صص۳۲-۳۳. - اعوانی، غلامرضا (1377). «اخلاق». دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. زیر نظر کاظم موسوی. ج۷. چ۲. تهران: مرکز انتشارات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. - الهامی، فاطمه (1391). «جایگاه قابوس‌نامه در قلمروی ادبیات تعلیمی». پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی. س۴. ش۱۲. صص۱۳۱-۱۵۸. - الیاسی، سمیرا (1388). «تخیل پیشینی و معرفت تاریخی: کالینگ‌وود و ایدۀ تاریخ». فصلنامۀ تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری. س19. دورۀ جدید. ش2. پیاپی78. صص۱-۱۸. - انوشه، حسن (سرپرست) (1376). فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی. ج۲. چ۱. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - بابلین، برنارد (1389). تاریخ‌آموزی و تاریخ‌نگاری. ترجمۀ مرتضی نورانی. چ۱. تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام. - برک، پیتر (1386). « تاریخ جدید، گذشته و آینده». ترجمة سهیلا ترابی فارسانی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش116-۱۱۷. صص15-17. - ترکمنی آذر، پروین (1388). «آداب‌الملوک‌ها و قاعدۀ ملک‌داری در نگاه افضل‌الدین کرمانی». فصلنامۀ فرهنگ. ش۷۱. صص۱۵-۵۱. - تکمیل همایون، ناصر (۱۳۸۳). «اندرزنامه‌نویسی ایرانی». حافظ. ش۴. صص۴۱-۴۸. - توتیا، محمدعلی (1313ق). «آداب و معاشرت اطباء». قم: نسخۀ سنگی خاص. مرکز میراث ذخایر اسلامی. شماره نسخه 23. - جهانگرد، فرانک (۱۳۹۰). «رویکرد انتقادی، مبنای دگردیسی انواع نثر ادبی در عصر قاجار». فصلنامۀ نقد ادبی. س۴. ش15. صص۶۱-۸۶. - حافظ عمر (1313ق). «الفیه و شلفیه». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 9949. - حسینی، حسن (1377). «ارزش‌های اخلاقی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران. صص۱۲۴-۱۴۰. - حکیم مؤمن (1291ق). «تحفه‌المؤمن». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 15/6271. - حکیمی، محمدرضا (1378). ادبیات و تعهد در اسلام. چ۱۰. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. - «خضاب و سر تراشیدن» (1245ق). بی‌نام. تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 14098. - خلوتی، محمد ابراهیم (1300ق). «آداب ناصری». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 10716. - خواجه‌نظام‌الملک (۱۳۷۲). سیاست‌نامه. به‌اهتمام هربرت دارک. چ۱. تهران: علمی و فرهنگی. - دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. ج۱. چ۲. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - دولت‌آبادی، صدیقه (1317). «آداب معاشرت نسوان». نسخۀ چاپ سنگی مخصوص. تهران: کتاب‌خانۀ مجلس. مطبع خودکار. - ذوالفقاری، حسن و محبوبه صیدی (1391). ادبیات مکتب‌خانه‌ای ایران قاجار. ج۱. چ۱. تهران: رشد‌آوران. - «رسالۀ اوصاف اجلاف و رندان» (اواسط قرن 13ق). بی‌نام. تهران. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مرکزی دانشگاه تهران. شماره نسخه 3184. - «رساله در اختیار لوامع» (اواسط قرن 13ق). بی‌نام. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ ملک. شماره نسخه 32/492. - «رساله در بیان حکمت عملی» (1206ق). بی‌نام. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 2/1306. - رضا مترجم السلطان (۱۳۲۱ق). «تربیت‌البنات». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ ملک. شماره نسخه 6243 – 13737. - زرین‌کوب، عبدالحسین (1370). تاریخ در ترازو. چ۳. تهران: امیرکبیر. - --------------- (1375). از گذشتۀ ادبی ایران. چ۱. تهران: الهدی. - --------------- (1383). تاریخ ایران بعد از اسلام. چ۱۰. تهران: امیرکبیر. - زندیه، حسن (1390). «تاریخ اجتماعی». فصلنامة تاریخ اسلام. س۱۲. ش۴۵-۴۶. صص161-182. - سعادت، احمد (1323ق). «دستور زندگانی». نسخۀ چاپ سنگی مخصوص. تهران: کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 11/10064. - سعدی، مصلح‌الدین عبدالله (1385). گلستان. به‌اهتمام محمدعلی فروغی. چ۳. تهران: انتشارات بهزاد. - سعیدی قمی، محمدحسین (1331ق). «باغ ارم در آداب عجم». ج۱. نسخۀ خطی مدرسۀ مروی. تهران: شماره نسخه 601. - سیرجانی کرمانی، محمدحسین (آخرین سال‌های قرن 13ق). «ادب‌المتأدبین». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 138 فیروز. - صادقی علی‌آبادی، مسعود (۱۳۸۲). «نصیحه‌الملوک، رساله‌ای سیاسی یا اخلاقی». کتاب ماه علوم اجتماعی. ص 38. - صدر حاج‌سیدجوادی، احمد (سرپرست) (1369). دایره‌المعارف تشیع. ج۱. چ۱. تهران: بنیاد خیریه و فرهنگی شط. - صفا، ذبیح‌الله (۱۳۵۷الف). تاریخ ادبیات ایران. ج۱. چ۵. تهران: بی‌نا. - -------- (۱۳۵۷ب). گنج دانش. چ۶. تهران: دانشگاه تهران. - -------- (1368). «اندرز». فصلنامۀ ایران. س۷. ش۳. صص۳۸۳-۴۰۵. - طباطبایی، ضیاء‌الدین (1329ق). «تعلیمات مدینه». نسخۀ چاپ سنگی مخصوص. تهران: کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 12/2777. - طبرسی، فضل‌بن حسن (1387). الادب‌الدینیه للخزائنه المعنییه. ترجمۀ احمد عابدی. قم: نشر زائر. - عبداللهی، منیژه (1391). «یکسونگری در ادبیات تعلیمی و پندهای فارسی». پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی. س۴. ش۱۳. صص۸۷-۱۱۰. - عنصرالمعالی، کیکاووس‌بن اسکندر (۱۳۵۳). قابوس‌نامه. تصحیح غلام‌حسین یوسفی. چ۱. تهران: بنگاه ترجمه ونشر کتاب. - فرهادی، اصغر (1389). «نقد رویکردهای تفکیک آداب از اخلاق». پژوهش‌نامۀ اخلاق. س۳. ش۱. صص۹-۳۲. - قزوینی، محمدعلی (1223ق). «آداب علیه». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ ملک. شماره نسخه 162. - قیومی، مهرداد (1386). «آداب صناعات». گلستان هنر. ش۱۰. صص۴-۱۲. - کازرلا، آنتونیو (1389). «تاریخ فرهنگی و شما». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش۱۴۳. صص۱۸-۲۷. - کاشفی سبزواری، مولاناحسین (13۸۸). فتوت‌نامۀ سلاطانی. به‌اهتمام محمدجعفر محجوب. چ۱. انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. - کالینگ‌وود، آر. جی (1385). مفهوم کلی تاریخ. ترجمة محمدامین ریاحی. تهران: اختران. - کریمی حکاک، احمد (1387). «ادب، اندرز، اخلاق: تأملاتی دربارۀ مفهوم در فرهنگ ایران». ایران‌نامه. س۷. صص۶۳۷-۶۵۶. - کریمی زنجانی، محمد (1387). «تدبیر منزل از اندرزهای ساسانی تا سیر‌الملوک اسلامی». فصلنامۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی. ش۲۵۷ و ۲۵۸. صص۱۳۰-۱۳۷. - گواری، محمدباقر (1264ق). آداب و اخلاق. اراک: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ شخصی ابراهیم دهگان. شماره نسخه 244. - ماسه، هانری (۱۳۹۱). معتقدات و آداب ایرانی. ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر. چ۱. تهران: یاران. - محمد امین قاجار (1271ق). «آداب‌القمار». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 1/13555. - محمدباقر قزوینی (1313ق). «آداب‌التزویج». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 15192ایران. - محمدی ملایری، محمد (۱۳۵۲). ادب و اخلاق در ایران پیش از اسلام. چ۱. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. - محمدیان، محمدرفیع (۱۳۷۹). «جهان آرمانی، وضعیت آرمانی خود با دیگری». ارغنون. ش۱۶. صص۲۹۱-۳۱۱. - مدرسی چهاردهی، مرتضی (۱۳۵۵). سیدجمال‌الدین و اندیشه‌های او. چ۱. تهران: کتاب‌های پرستو. - مشتاق‌فر، رحمان (۱۳۸۵). «حکمرانی آرمانی ایرانیان در اندرزنامۀ جاویدان خرد». فصلنامۀ پژوهشی زبان و ادبیات فارسی. ش۶. صص۸۵-۹۸. - مصباح یزدی، محمدتقی (1381). فلسفۀ اخلاق. تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی. چ۱. تهران: چاپ و نشر بین‌الملل. - مطهری، مرتضی (1373). اسلام و مقتضیات زمان. چ۹. قم: صدرا. - ---------- (1385الف). آشنایی با علوم اسلامی. ج۲. چ۶. قم: صدرا. - ---------- ( 1385ب). اندرزها و حکمت‌ها. ج۲. چ۲. تهران: صدرا. - معصومی همدانی، شیخ‌محمدعلی (اوایل قرن 14ق). «انیس‌المهموم». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 15834. - معین، محمد (1384). فرهنگ فارسی. چ۲۲. تهران: امیرکبیر. - منطق‌الملک، حسن (1324ق). «مفتاح‌اللسان». نسخۀ چاپ سنگی مخصوص. تهران: کتاب‌خانۀ ملی. شماره نسخه 782319. - موسی‌پور، ابراهیم (1389). «فرهنگ دینی در زبان و نشانه‌شناسی روزانۀ مردم ایران در دورۀ صفوی- قاجار». فصلنامۀ تاریخ تمدن اسلامی. س۶. ش۱۱. صص۸۴-۱۰۷. - میرزاتقی‌خان کاشانی (1293ق). «تربیت‌نامه‌ای در قواعد تعلیم و تربیت». تهران: نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ ملی. شماره نسخه 781170. - نراقی، احمد (بی‌تا). معراج السعاده. چاپ سنگی. تهران: مطبعۀ دارالکتاب. - نصرالله منشی، نصرالله‌بن محمد (۱۳۵۲). کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی. چ۱. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. - «نصیحت‌نامه به فرزند» (1262ق). بی‌نام. نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس. شماره نسخه 2/ 242. - هاشمی شاهرودی، محمود (1390). فرهنگ فقه. ج۱. قم: مؤسسۀ دایره‌المعارف قم. - هدایت، صادق (1378). فرهنگ میانه مردم ایران. چ۱. تهران: چشمه. - وارینگتون، مارنی هیوز (1386). «تاریخ‌نگاری از دیدگاه وارینگتون». ترجمۀ غلام‌حسین نوعی. فصلنامۀ تاریخ در آیینۀ پژوهش. س۴. ش۲. صص۱۹۷-۲۰۹. - یزدان‌پرست، حمید (1392). «گزارش سعدی از اوضاع اجتماعی و فرهنگی مردم شیراز در سدۀ هفتم هجری». فصلنامۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی. س۲۷. ش۲۹۲. صص۸۴-۱۰۷. - یوسفی راد، مرتضی (1383). «متدولوژی سیاست‌نامه‌نویسی». فصلنامة علوم سیاسی. ش28. صص123-134. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,851 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 958 |
||