پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 928 |
| تعداد مقالات | 7,637 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,457,072 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,865,205 |
بررسی مستندات روایی قاعده معذوریت مجتهد و سیر تحول پذیرش آن در شیعه | ||
| تحقیقات علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 30، مرداد 1395، صفحه 57-92 اصل مقاله (784.63 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2016.2358 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی جلالی1؛ سمانه ابریشمی* 2 | ||
| 1دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| قاعده روایی "لِلْمُصِیبِ أَجْرَانِ وَ لِلْمُخْطِئِ أَجْرٌ وَاحِدٌ" که در این پژوهش از آن به «نظریه معذوریت» تعبیر شده، تلخیص روایتی منقول از عمرو بن عاص و ابو هُریره، در کتب حدیثی اهل سنت می‌باشد، که بیشتر در جواز اجتهاد و اثبات عقیده مخطئه به آن استناد شده و شیعه آن را تلقی به قبول نموده است. در این مقاله برای تبیین علل ردّ یا قبول یا شهرت این روایت در بین علمای شیعه از زمان حضور تا عصر حاضر، به بررسی سیر تلقی به قبول آن پرداخته شده است. به این منظور پیش از پرداختن به آراء شیعه در این باب، ابتدا صحت روایت بنابر معیارهای اهل سنت اثبات شده، و سپس به اجمال چگونگی بهره‌گیری از آن توسط علمای اهل سنت ذکر شده است، تا تصویری از فضای جامعه اسلامی در قرون مختلف ترسیم گردد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که معذوریت مخطئ در شیعه در قرن هفتم، به دنبال جدایی کامل معنای اجتهاد و قیاس در بین امت اسلامی، توسط محقق حلی رسماً پذیرفته و برای آن ادله‌ای عقلی بیان شد که فقهاء و اصولیون قرون بعد در تکمیل و تقویت آن کوشیدند؛ تا در قرن13 به خاطر هماهنگی اصول مأخوذ از روایت توسط اهل سنت با اصولی که شیعه بر اساس کتاب و سنت و عقل پذیرفته، بر تلقی به قبول روایت اذعان شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قاعده معذوریت؛ مجتهد؛ مخطئه؛ مصوبه؛ شیعه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The study of narrative documentaries of the excusable rule of jurisprudent(Mujtahid) and the process of its acceptance's evolution in Shiite religious | ||
| نویسندگان [English] | ||
| mahdi jalaly1؛ Samaneh Abrishami2 | ||
| چکیده [English] | ||
| The narrative principle “One who attains the truth has two rewards and the one mistaken has one reward” defined as "the theory of excuse" in this study, is a summary of a tradition on the authority of Amr b. ‘As and Abu Horayreh in the Sunni hadith books which has been mostly referred to in the field of ijtehad (practicing religious jurisprudence), proving the Mokhta`eh principle. This principle has been considered as acceptable by the Shiites. In the present paper, in order to define the reasons for Shiite scholars’ different approach to this principle, from rejection to acceptance and fame, its status among them from the time of Imams (PBUT) up to the contemporary era, has been studied. Meanwhile before dealing with the verdicts of the Shia in this regard, the authenticity of the narration according to Ahl-al Sunnah has been proved primarily, and then their utilization of this principle has been elaborated in order to illustrate the scholastic environment of Islamic society in different centuries. The studies show that after the complete separation of the concept of ijtehad and analogy among Islamic Ummah, the excuse of the mistaken (ma’zuriat mokhti) was formally accepted in seventh century in Shia by Mohaghegh Helli and intellectual evidences were elaborated for it , which was completed and enforced by jurisprudents of the next generations. Then in 13th century, this actually Sunni principle was accepted, due to its coordination with the Shiite principles based on the Book, Sunnah and intellect. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| The Principle of accepting the excuse of the mistaken (ma’zuriat mokhti), Jurisprudent (Mujtahid), Mokhta`eh, Mosavvebeh | ||
| مراجع | ||
|
- قرآن کریم. - آخوندخراسانی، محمدکاظم،(بیتا)، کفایة الأصول، تحقیق:مؤسسةآلبیت(ع)، قم: مؤسسةآلبیت(ع). - آقابزرگتهرانی، محمدمحسن،(بیتا)، طبقات أعلام الشیعة، بیروت: داراحیاءالتراثالعربی. - آمدی، علی بن أبیعلی،(بیتا)، الإحکام فی أصول الأحکام، تحقیق: عبدالرزاق عفیفی، دمشق: المکتبالإسلامی. - ابن الشهیدالثانی، حسن بن زینالدین،(بیتا)، معالم الدین وملاذ المجتهدین، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - ابن بابویه، محمد بن علی،(1415ق)، المقنع، تحقیق:گروه تحقیق مؤسسهامامهادی(ع)، قم: مؤسسةالإمامالهادی(ع). - ابن بابویه، محمد بن علی،(1413ق)، من لایحضره الفقیه، تحقیق:علیاکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - ابنبطال، علی بن خلف،(1423ق)، شرح صحیح البخاری، تحقیق:أبوتمیم یاسر بن إبراهیم، ریاض: مکتبةالرشد. - ابنتیمیه، أحمد بن عبدالحلیم،(1422ق)، جامع الرسائل، تحقیق:محمد رشاد سالم، ریاض: دارالعطاء. - ابنتیمیه، أحمد بن عبدالحلیم،(1406ق)، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق:محمد رشاد سالم، ریاض: جامعةالإماممحمدبنسعودالإسلامیة. - ابنحجرعسقلانی، أحمد بن علی،(1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق:محبالدین الخطیب، بیروت: دارالمعرفه. - ابنحزمأندلسی، علی بن أحمد،(بیتا)، الإحکام فی أصول الأحکام، تحقیق:أحمد محمد شاکر، بیروت: دارالآفاقالجدیده. - ابنرشد، محمد بن أحمد،(1408ق)، المقدمات الممهدات، بیروت: دارالغربالإسلامی. - ابنصلاح، عثمان بن عبدالرحمن،(1406ق)، معرفة أنواع علوم الحدیث (معروفبه: مقدمةابنالصلاح)، تحقیق:نورالدین عتر، سوریهـ بیروت: دارالفکر. - ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله،(1414ق)، جامع بیان العلم وفضله، تحقیق:أبوالأشبال زهیری، عربستان: دار ابنالجوزی. - ابنعربی، محمد بن عبدالله،(بیتا)، احکام القرآن، بیجا: بی نا. - ابنماجه، محمد بن یزید،(بیتا)، سنن ابن ماجه، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارإحیاءالکتبالعربیه. - أبوالمعالی، عبدالملک بن عبدالله،(1408ق)، الإجتهاد، تحقیق:عبدالحمید أبوزنید، دمشقـبیروت: دارالقلمـدارةالعلومالثقافیه. - أبوالمعالی، عبدالملک بن عبدالله،(بیتا)، الورقات، تحقیق:عبداللطیف محمدالعبد، بیجا: بی نا. - أبوداود سجستانی، سلیمان بن أشعث،(بیتا)، سنن أبی داود، تحقیق:محمد محییالدین عبدالحمید، بیروت: المکتبةالعصریه. - أبونعیم، أحمد بن عبدالله،(1415ق)، الإمامة والرد على الرافضة، تحقیق:علی بن محمد فقیهی، مدینه: مکتبةالعلوموالحکم. - أبویعلی، محمد بن حسین،(1410ق)، العدة فی أصول الفقه، تحقیق:أحمد بن علی مبارکی، بیجا: بی نا. - أحمد بن حنبل، أبوعبدالله،(1403ق)، فضائل الصحابة، تحقیق:محمد عباس، بیروت: مؤسسة الرساله. - أحمد بن حنبل، أبوعبدالله،(1421ق)، مسند، تحقیق: شعیب أرنؤوطـعادل مرشد، بیروت: مؤسسة الرساله. - استرآبادی، محمدامین،(1430ق)، الحاشیة علی أصول الکافی، تحقیق: خلیل قزوینىـعلی فاضلی، قم: دارالحدیث. - استرآبادی، محمدامین،(1424ق)، الفوائد المدنیة، تحقیق:شیخ رحمتی أراکی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - اسفراینى، شاهپور بن طاهر،(1375ش)، تاج التراجم فى تفسیرالقرآن للاعاجم، تحقیق: نجیب مایل هرویـعلیاکبر الهیخراسانى، تهران: انتشاراتعلمیوفرهنگی. - امامیکاشانی، حسین بن حسامالدین،(بیتا)، أصول الإمامیه فی الأصول الفقهی، اصفهان: مطبعة الربانی. - انصاری، مرتضی،(1419ق)، فرائد الأصول، تحقیق:گروه تحقیق تراثالشیخالأعظم، قم: مجمع الفکر الإسلامی. - بحرانی، یوسف بن احمد،(بیتا)، الدرر النجفیة من الملتقات الیوسفیة، بیروت: دار المصطفی(ص) لاحیاءالتراث. - بخاری، محمد بن إسماعیل،(1422ق)، الجامع المسند الصحیح، تحقیق:محمد زهیر بن ناصرالناصر، بیروت: دارطوقالنجاه. - بروجردی، سید علیاصغر،(1410ق)، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، تحقیق:سید مهدی رجائی، قم: مکتبةآیةاللهالعظمیالمرعشیالنجفی. - بَصری، محمد بن علی،(1403ق)، المعتمد فی أصول الفقه، تحقیق:خلیل المیس، بیروت: دارالکتبالعلمیه. - بغوی، حسین بن مسعود،(1420ق)، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، تحقیق:عبدالرزاق المهدی، بیروت: داراحیاءالتراثالعربى. - بوصیری، أحمدبن أبیبکر،(1420ق)، إتحاف الخیرة المهرة بزوائد المسانید العشرة، تحقیق:أبوتمیم یاسر بن إبراهیم، ریاض: دارالوطن. - بیضاوی، عبدالله بن عمر،(1418ق)، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، تحقیق:محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: داراحیاءالتراثالعربى. - بیهقی، أحمد بن حسین،(1423ق)، شعب الإیمان، تحقیق:عبدالعلی عبدالحمید حامد، هند: الدار السلفیه. - ترمذی، محمد بن عیسی،(1395ق)، سنن الترمذی، تحقیق:محمد فؤاد عبدالباقی، مصر: مکتبة ومطبعةمصطفیالبابیالحلبی. - جصاص، أحمد بن علی،(1414ق)، الفصول فی الأصول، کویت: وزارة الأوقافالکویتیه. - حائریاصفهانی، محمدحسین،(1363ش)، الفصول الغرویة فی أصول الفقهیة، قم: دار إحیاء العلوم الإسلامیه. - حلی(علامه)، حسن بن یوسف،(1404ق)، مبادئ الوصول إلی علم الأصول، تحقیق: عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: مکتبالأعلامالإسلامی. - حلی(محقق)، جعفر بن حسن،(1403ق)، معارج الأصول، تحقیق:محمدحسین رضوی، قم: مؤسسةآلبیت(ع). - خطابی، حمد بن محمد(1351ق)، معالم السنن: شرح سنن أبی داود، حلب: المطبعةالعلمیه. - خطیببغدادی، أحمد بن علی،(1421ق)، الفقیه والمتفقه، تحقیق:عادل بن یوسف الغرازی، عربستان: دار ابنالجوزی. - خوئی، سید ابوالقاسم،(1410ق)، الإجتهاد والتقلید من التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر:علی غروی تبریزی، قم: دارالهادی. - خوئی، سید ابوالقاسم،(1413ق)، معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة، بیجا: بی‌نا. - ذهبی، شمسالدین محمد بن أحمد،(1405ق)، سیر أعلام النبلاء، تحقیق:شیخ شعیب أرناؤوط، بیروت: مؤسسةالرساله. - زرکلی، خیرالدین بن محمود،(2002م)، الأعلام، بیروت: دارالعلمللملایین. - سرخسی، محمد بن أحمد،(1414ق)، المبسوط، بیروت: دارالمعرفه. - سمعانی، منصور بن محمد،(1418ق)، قواطع الأدلة فی الأصول، تحقیق:محمد حسن اسماعیل، بیروت: دارالکتبالعلمیه. - سید ابن طاووس، علی بن موسی،(1400ق)، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، تحقیق:علی عاشور، قم: خیام. - سیدرضی، محمد بن حسین،(1414ق)، نهج البلاغة، تحقیق:فیض الإسلام، قم: هجرت. - سیدمرتضی، علی بن حسین،(1348ش)، الذریعة إلی أصول الشریعة، تحقیق: ابوالقاسم گرجی، تهران: انتشاراتدانشگاهتهران. - سیدمرتضی، علی بن حسین،(1405ق)، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق:سید مهدی رجائی، قم: دارالقرآنالکریم. - سیوطی، جلالالدین،(بیتا)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق:أبوقتیبه، ریاض: دارطیبه. - شافعی، محمد بن إدریس،(1410ق)، الأم، بیروت: دارالمعرفه. - شافعی، محمد بن إدریس،(1423ق)، جماع العلم، بیجا: دارالأثار. - شافعی، محمد بن إدریس،(1358ق)، الرسالة، تحقیق:أحمد شاکر، مصر: مکتبهالحلبی. - شافعی، محمد بن إدریس،،(1400ق)، المسند، بیروت: دارالکتبالعلمیه. - شهید ثانی، زینالدین بن علی،(بیتا)، تمهید القواعد، تحقیق:مرکزالتحقیقالاسلامی المشهد المقدسة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. - شهید ثانی، زینالدین بن علی،(1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، تحقیق: مؤسسة المعارفالإسلامیه، قم: مؤسسةالمعارفالإسلامیه. - شیرازی، أبواسحاق إبراهیم بن علی،(1403ق)، التبصرة فی أصول الفقه، تحقیق:محمد حسن هیتو، دمشق: دارالفکر. - شیرازی، أبواسحاق إبراهیم بن علی،(1970م)، طبقات الفقهاء، تحقیق:إحسان عباس، بیروت: دارالرائدالعربی. - طباطبایى، سید محمدحسین،(1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم:جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - طبرسی، فضل بن حسن،(1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو. - طوسی، محمد بن حسن،(بیتا)، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق:احمد قصیر عاملی، بیروت: داراحیاءالتراثالعربى. - طوسی، محمد بن حسن،(1417ق)، العدة فی الأصول الفقه، تحقیق:محمدرضا أنصاری، قم: نشر ستاره. - طوسی، محمد بن حسن،(1351ش)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق:محمدباقر بهبودی، تهران: المکتبةالمرتضویه. - عاملی، علی بن یونس،(1384ق)، الصراط المستقیم، تحقیق:محمدباقر بهبودی، تهران: المکتبةالمرتضویه. - عراقی، ضیاءالدین،(بیتا)، نهایة الأفکار، تقریر:محمدتقی بروجردی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - غزالی، أبوحامد محمد بن محمد،(1413ق)، المستصفی، تحقیق:محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتبالعلمیه. - فاضلتونی، عبدالله بن محمد،(بیتا)، الوافیة فی أصول الفقه، تحقیق:سید محمدحسین رضوی، قم: مؤسسةمجمع الفکرالإسلامی. - فیضکاشانی، محمدمحسن،(1349ش)، الأصول الأصلیة، تحقیق:میر جلالالدین حسینی، تهران: سازمانچاپدانشگاه. - کراجکی، محمد بن علی،(1421ق)، التعجب من أغلاط العامة فی مسألة الإمامة، قم: دارالغدیر. - کلینى، محمد بن یعقوب،(1407ق)، الکافی، تحقیق:علیاکبر غفاریـمحمد آخوندی، تهران: دارالکتبالإسلامیه. - گرجی، ابوالقاسم،(1382ش)، تاریخ فقه و فقهاء، تهران: انتشاراتسمت. - مازندرانى، محمدصالح بن احمد،(1382ق)، شرح الکافی: الأصول والروضة، تحقیق:ابوالحسن شعرانى، تهران: المکتبةالإسلامیه. - مجلسی، محمدباقر،(1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دارإحیاءالتراثالعربی. - مجلسی، محمدباقر،(1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تحقیق: هاشم رسولى محلاتی، تهران: دارالکتبالإسلامیه. - مدیرشانهچی، کاظم،(1385ش)، درایة الحدیث، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - مزنی، أبوإبراهیم إسماعیل بن یحیى،(1410ق)، مختصر المزنی، بیروت: دارالمعرفه. - مسلم، أبوالحسن،(بیتا)، المسند الصحیح، تحقیق:محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی. - معمر بن راشد، أبوعروه،(1403ق)، الجامع، تحقیق:حبیبالرحمن أعظمی، پاکستان: المجلس العلمی. - مکارمشیرازی، ناصر،(1411ق)، القواعد الفقهیة، قم: مدرسةالإمامأمیرالمؤمنین(ع). - نائینی، محمدحسین،(1404ق)، فوائد الأصول، تقریر: محمدعلی کاظمیخراسانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. - نسائی، أحمد بن شعیب،(1406ق)، المجتبى من السنن: السنن الصغرى، تحقیق:عبدالفتاح أبوغدة، حلب: مکتب المطبوعاتالإسلامیه. - نووی، یحیى بن شرف،(1405ق)، التقریب والتیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر فی أصول الحدیث، تحقیق:محمدعثمان الخشت، بیروت: دارالکتابالعربی. - وحید بهبهانی، محمدباقر،(1419ق)، الرسائل الفقهیة، تحقیق: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، قم: مؤسسةالعلامةالمجددالوحیدالبهبهانی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,655 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 673 |
||