دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات25
تعداد شماره‌ها939
تعداد مقالات7,742
تعداد مشاهده مقاله12,798,171
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,122,817
عبدی, حسین, زرقانی, سید مهدی. (1396). تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی. جلوه هنر, 9(16), 119-144. doi: 10.22051/jml.2018.17853.1429
حسین عبدی; سید مهدی زرقانی. "تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی". جلوه هنر, 9, 16, 1396, 119-144. doi: 10.22051/jml.2018.17853.1429
عبدی, حسین, زرقانی, سید مهدی. (1396). 'تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی', جلوه هنر, 9(16), pp. 119-144. doi: 10.22051/jml.2018.17853.1429
عبدی, حسین, زرقانی, سید مهدی. تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی. جلوه هنر, 1396; 9(16): 119-144. doi: 10.22051/jml.2018.17853.1429

تحلیل گفتمانی رساله های ردیه بر تصوف در عصر صفوی

ادبیات عرفانی
مقاله 5، دوره 9، شماره 16، مرداد 1396، صفحه 119-144    اصل مقاله (709.65 K)
نوع مقاله: علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2018.17853.1429
نویسندگان
حسین عبدی1؛ سید مهدی زرقانی* 2
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
 رابطة متعارض و چندبعدی حوزه‌های تشیع، تصوف و سلطنت در دورة صفویه، سبب شکل‌گیری گفتمان‌ها، گزاره‌ها و کنش‌های گفتمانی خاصی در آن دوران شده است. این رابطه حول محور تلاش برای کسب مشروعیت سیاسی و اجتماعی و با هدف تثبیت نظم گفتمانی مطلوب شکل گرفته است. در این بین، می‌توان ردیه‌های اعتقادی صوفیه و روحانیت شیعی را رسانه‌هایی سیاسی و عقیدتی با هدف بیرون‌راندن گفتمان رقیب از میدان مشروعیت سیاسی و اجتماعی دانست. در این نوشتار می‌کوشیم نوع مواجهة ردیه‌های فارسی بر تصوف را در دورة صفویه با گفتمان‌های پیرامون تصوف بررسی ‌کنیم. این تحلیل در دو سطح متنی و فرامتنی انجام می‌شود. در تحلیل متن با استفاده از ابزارهای زبان‌شناسی انتقادی، در پی شناخت گزاره‌ها و شگردهای اقناعی و جدلی متون در مواجهه با تصوف و صوفیه بوده‌ایم و در تحلیل فرامتنی کوشیده‌ایم ساختارهای تاریخی مؤثر بر رویکرد مؤلفان و رابطة متون را با سازوکارهای مؤثر تاریخی بررسی کنیم. از منظر این نوشته، مؤلفان ردیه‌ها کوشیده‌اند با شگردهایی چون تخریب شخصیت مشایخ و بافت‌زدایی از معارف صوفیه، به بیگانه‌سازی گفتمان‌های حول محور تصوف و بازتولید فاصلة ایدئولوژیک بین تصوف و تشیع بپردازند. گزارة گفتمانی عمدة این رساله‌ها، نفی هرگونه رابطة تاریخی و معرفت‌شناختی بین تصوف و تشیع است. رویکرد معتدل برخی نخبگان آن دوران را در انتقاد از تصوف می‌توان تلاشی برای تثبیت نظم گفتمانی مطلوب با تقسیم تصوف به دو قطب منفی و مثبت دانست.
کلیدواژه‌ها
تصوف؛ صفویه؛ ردیه‌نویسی؛ تحلیل انتقادی گفتمان؛ روحانیت شیعی
عنوان مقاله [English]
Discourse Analysis of Refutation Treatises on Sufism in the Safavid Era
نویسندگان [English]
Hosein Abdi1؛ Mahdi Zarghani2
1PhD Candidate of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
22 Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]
Abstract
The contradictory and multidimensional relationship between Shi’ism, Sufism and monarchy in the Safavid period has led to the formation of particular discourses, propositions and discursive actions in that era. This relationship has been formed around the quest for socio-political legitimacy with the aim of stabilizing a desirable discursive order. The religious refutations by the Sufis and Shia clergy could be considered as political and ideological media aimed at challenging the political and social legitimacy of the rival discourse. In this paper, we attempt to investigate the way Persian refutations encountered Sufism during Safavid era with discourses about Sufism. This analysis is done at two textual and meta-textual levels. In textual analysis, using critical linguistic tools, we sought to identify the persuasive techniques and argumentative propositions deployed for confronting Sufism, and in meta-textual analysis we attempted to investigate the historical structures which affected the authors' approach and the relationship of the texts with effective historical mechanisms. From this perspective, it seems that the authors of refutations attempted to alienate the discourses of Sufism and reproduce the ideological distance between Sufism and Shi’ism by deploying certain strategies such as defaming the elites' reputation and decontextualizing the teachings of Sufism. The major discursive proposition of these treatises is the denial of any historical and epistemological relationship between Sufism and Shi’ism. The moderate approach of some elites of that era in criticizing Sufism can also be considered an attempt to stabilize the desired discursive order by dividing Sufism into two positive and negative poles.
کلیدواژه‌ها [English]
Sufism, Safavid era, Refutation writing, critical discourse analysis, Shia clergy
مراجع
  1. آقاجری، هاشم. (1380). کنش دین و دولت در ایران عصر صفوی. چ اول. مرکز بازشناسی اسلام و ایران. تهران.
  2. ــــــــــــــ . (1389). مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی. چ اول. طرح نو. تهران.
  3. آل سید غفور، سید محسن. (1384). جایگاه سیاسی عالم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی. چ اول. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم.
  4. احمدی، نزهت. (1390). در باب اوقاف صفوی. چ اول. مرکز پژوهش، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. تهران.
  5. ـــــــــــــ . (1382). رؤیا و سیاست در عصر صفوی. نشر تاریخ ایران. تهران.
  6. جدیدالاسلام، علی‌قلی. (1388). رساله در رد جماعت صوفیان. چاپ شده در سیاست و فرهنگ روزگار صفوی. رسول جعفریان. ج اول. چ اول. نشر علم. تهران.
  7. جعفریان، رسول. (1388). سیاست و فرهنگ روزگار صفوی. دو جلد. چ اول. نشر علم. تهران.
  8. ____________ . (1389). صفویه در عرصة دین، فرهنگ و سیاست. سه جلد. چ دوم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. قم.
  9. ــــــــــــــــ . (1392). کاوش‌های تازه در باب روزگار صفوی. چ دوم. نشر ادیان. قم.
  10. ـــــــــــــــــ . (1391). نظریة اتصال دولت صفویه با دولت صاحب‌الزمان. چ اول. نشر علم. تهران.
  11. ـــــــــــــــــ . (1387). نقش خاندان کرکی در تأسیس و تداوم دولت صفوی. چ اول. نشر علمی. تهران.
  12. جناتی، محمدابراهیم. (1372). ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی. چ اول. مؤسسه کیهان. تهران.
  13. حسینی‌زاده، سید محمدعلی. (بی­تا). علما و مشروعیت دولت صفوی. چ اول. انجمن معارف اسلامی. تهران.
  14. درپر، مریم. (1391). «سبک‌شناسی انتقادی رویکرد نوین در بررسی سبک براساس تحلیل گفتمان انتقادی». نقد ادبی. دورة پنجم. ش 17. صص 59-71.
  15. رنجبر، محمدعلی. (1390). مراسم مذهبی در ایران عصر صفوی. انتشارات کوشامهر. شیراز.
  16. سیوری، راجر. (1380). در باب صفویان. ترجمة رمضانعلی روح‌الهی. چ اول. نشر مرکز. تهران.
  17. سیوری و همکاران. (1380). صفویان. ترجمة دکتر یعقوب آژند. چ اول. انتشارات مولا. تهران.
  18. صفاکیش، حمیدرضا. (1390). صفویان در گذرگاه تاریخ. چ اول. انتشارات سخن. تهران.
  19. صفت‌گل، منصور. (1381). ساختار نهاد و اندیشة دینی در ایران صفوی. نشر رسا. چ اول. تهران.
  20. عزیزی، حسین. (1384). مبانی و تاریخ تحول اجتهاد. چ اول. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم.
  21. فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمة فاطمه شایسته‌پیران و همکاران. چ اول. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.
  22. فیض کاشانی، محسن. (1371). ده رسالة فیض کاشانی. به اهتمام رسول جعفریان. چاپ اول. مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین اصفهان. اصفهان.
  23. فلور، ویلم. (1385). نظام قضایی عصر صفوی. ترجمة حسن زندیه. چ دوم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. قم.
  24. فوران، جان. (1389). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمة احمد تدین. چ دهم. مؤسسة رسا. تهران.
  25. فلیپس و یورگنسن. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. چ اول. نشر نی. تهران.
  26. قمی، محمدطاهر. (1376). رد صوفیه. چاپ‌شده در میراث اسلامی ایران. دفتر ششم. کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. قم.
  27. ـــــــــــــــ . (1369). تحفةالاخیار. با تصحیح و مقدمة داوود الهامی. چ اول. مدرسة امیر‌المؤمنین. قم.
  28. ـــــــــــــــ . (1098). هدایة‌العوام. کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی. شمارة مسلسل 1775. [نسخه خطی]. قم.
  29. کالمار، ژان. (1385). مطالعات صفوی. ترجمة سید داوود طبایی. چ اول. شاد رنگ. تهران.
  30. لک‌زایی، نجف. (1389). چالش سیاست دینی و نظم سلطانی. چ سوم. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم.
  31. مته، رودی. (1394). زوال صفویه و سقوط اصفهان. ترجمة ‌مانی صالحی علامه. چ اول. نشر نامک. تهران.
  32. مجلسی، محمدباقر (1388). جواب مسائل ثلاث. چاپ‌شده در سیاست و فرهنگ روزگار صفوی. رسول جعفریان ج اول. چ اول. نشر علم. تهران.
  33. ـــــــــــــــــ . (1382). عین‌الحیوة. تصحیح و توضیح سید علی‌محمد رفیعی. چ اول. انتشارات قدیانی. تهران.
  34. مدرس مطلق، سید محمدعلی. (1389). مکتب فلسفی اصفهان. چ اول. مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری. تهران.
  35. میرلوحی، سید محمد. (سال چاپ؟؟؟). ادراء‌العاقلین. کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی. نمرة مسلسل 389. [نسخه خطی]. قم.
  36. ــــــــــــــــــ . (1388). اصول فصول التوضیح. چاپ‌شده در سیاست و فرهنگ روزگار صفوی. رسول جعفریان ج اول. چ اول. نشر علم. تهران.
  37. ـــــــــــــــــــ . (سال چاپ؟؟؟). تسلیة‌الشیعه. کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی. نمرة مسلسل 3306. [نسخه خطی]. قم.
  38. ـــــــــــــــــــ . (1374). سلو‌ةالشیعه. چاپ‌شده در میراث اسلامی ایران. دفتر دوم. کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. قم.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 573
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 725


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب