برخورداری از پاداش‌های حفظ چهل حدیث برای امت، که در احادیث نبوی به آن اشاره شده است، موجب شده تا در میان سبک‌های نگارش کتاب‌های حدیثی، سبکی با نام اربعین‌نویسی شکل گیرد. این سبک در میان شیعیان و اهل سنت، از نخستین اربعین‌های نگارش یافته در قرن دوم هجری تا اربعین‌های تألیف یافته در عصر حاضر، در دو مسیر متفاوت سیر تطور خود را پشت سر گذاشته است. سبک اربعین‌نویسی را می‌توان شامل دو گونه اربعین‌نویسی موضوعی و اربعین‌نویسی سندی دانست. پژوهش حاضر با بررسی تأثیرات متقابل میان محدثان شیعه و اهل سنت در دوره‌های فراز و فرود سبک اربعین‌نویسی تا رسیدن به جایگاه یک سبک حدیث نگاری تکامل یافته، نشان می‌دهد محدثان اهل سنت آغازگر اربعین‌نویسی هستند و پیش از شیعیان، دو گونه اربعین‌نویسی موضوعی و سندی را به تکامل رساندند. این سبک در میان شیعیان با تألیف اربعین‌های فضائل نگارانه آغاز می‌شود و عمدتاً در گونه اربعین‌نویسی موضوعی ادامه پیدا می‌کند. در دوران متأخر، رونق اربعین‌نویسی در میان اهل سنت کاسته شده، اما این سبک در میان شیعیان تا دوران معاصر مورد توجه مؤلفان قرار گرفته است.
Comparative Study of the evolution of Arba'een Writings in Fariqayn
نویسندگان [English]
Farhad Ahmadi Ashtiani1؛ Mohammad Hadi Amin Naji2
1university of Tehran
2payam noor university
چکیده [English]
Enjoyment of the rewards of preserving (or memorizing) forty hadiths for the nation, which has been mentioned in the Prophetic narratives, has led to a type of hadith writings called 'Arba'een writings. This style among Shiites and Sunnis, since the first 'Arba'een has compiled in the second century AH until the writings in the present day, has passed its evolution in two different tracks; these writings can be divided in two types of thematic and documentary (sanad) 'Arba'een writings. This study investigated interactions between Shi'as and Sunnis in periods of ups and downs of Arba'een writing to achieve the status of a style of an evolved tradition writing. It shows that Sunnis firstly commenced compiling 'Arba'een books and before Shi'as they evolved its thematic and documentary types. It has begun by Shi'as through compiling virtues and usually continued in thematic type. In contemporary, the interest has been reduced among Sunnis, but Shiite authors have considered it continuously.
حاجی‌خلیفة، مصطفی بن عبدالله (1402ق)،کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت: دارالفکر.
حسینی بلخی، ابومحمّد الحسن بن علی بن ابیطالب (۱۴۱۳ق)، سلسلة الابریز بالسند العزیز، تحقیق محمدجواد جلالی، قم: کتابخانه آیةالله مرعشی.
الخلفی، عبدالعظیم بن‌بدوی (۱۴۱۷ق)، الاربعون المنبریة شرح اربعین حدیثا من جوامع الکلم، بیروت: دار ابن‌رجب.
رازی، علی بن بابویه شیخ منتجب الدین (بیتا)، الاربعون حدیثا عن اربعین شیخا من اربعین صحابیا فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع)، قم: مدرسة الامام المهدی(ع).
رازی، علی بن بابویه شیخ منتجب الدین (1404ق)، فهرست اسماء علماء الشیعة و مصنفیهم، تحقیق عبدالعزیز الطباطبایی، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
رفاعی کبیر، احمد (۱۴۱۵ق)، اربعین، تحقیق: سعد رستم، سوریه: دارالانصاری.
سنقری حائری، محمدعلی (1382ش)، خصائص الزهراء، قم: انتشارات کوثر کویر.
سیوطی، جلال الدین (بیتا)، الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، مصر: مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
سیوطی، جلال الدین (۱۴۰۶ق)، اربعون حدیثافی قواعد الاحکام الشرعیة و فضائل الاعمال و الزهد،تحقیق: احمد البزرة، علیرضا عبدالله، بیروت: دارالمأمون للتراث.
سیوطی، جلال الدین (1406ق)، اربعون حدیثا فی فضل الجهاد، تحقیق: مرزوق علی ابراهیم، بیروت: دارالفضیلة.
شبستری، السیّد عبدالله (1372ش)، کتاب الاربعین، قم: بی‌نا.
شیخ بهایی، بهاءالدین محمد (۱۳۷۳ش)، الاربعون حدیثا، مترجم: عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم: فتر نشر نوید اسلام.
علیخان بهادر، میرعثمان (1347ش)، فهرست کتب عربی و فارسی و اردو مخزونه کتابخانه آصفیه سرکار عالی از۱۳۳1-1۳۴، حیدرآباد دکن: دارالطبع جامعه عثمانیه سرکار عالی.
