پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شمارهها | 937 |
| تعداد مقالات | 7,696 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,616,279 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,980,588 |
از خیال عارفان تا تخیل ژیلبر دوران | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 1، دوره 10، شماره 18، مرداد 1397، صفحه 7-33 اصل مقاله (781.83 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2019.21668.1578 | ||
| نویسندگان | ||
| نسیم کرامت* 1؛ حسین فقیهی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا | ||
| چکیده | ||
| «خیال» و «تخیل» جوهرۀ اصلی هنر و ادبیات هستند؛ از وهم گرفته تا رؤیا و الهام و مراتب قدسی، از دورۀ یونان باستان تا فلسفه و عرفان اسلامی، همه با خیال و تخیل پیوند دارند. این دو واژه اگرچه نزدیکاند، تعاریف متفاوتی دارند. توجه به خیال در عرفان اسلامی قرنهای چهارم تا ششم هجری و حتی پس از آن، جایگاهی ویژه داشت؛ بهطوریکه سهروردی در قرن پنجم عالم مثالی خیال را تعریف کرده است. اما در همین دورۀ زمانی، یعنی دورۀ قرون وسطی، در غرب خیال و تخیل معادل وهم و خرافات و جنون انگاشته میشد. رویکردهای اخیر غربیها به معارف شرق و بهویژه نظریههای عرفان شرقی و اسلامی، تأثیرات شگفتانگیزی بر دانش غربی، بهویژه در حوزۀ علوم انسانی، برجای گذاشت. در این دوره، شرقشناسانی چون هانری کربن و گاستون باشلار، با بهرهگیری از معارف شرق، تغییراتی جدی در رویکرد نسبت به تخیل و شیوههای نقد ادبی بهوجود آوردند و درنهایت ژیلبر دوران توانست با بهرهگیری از تعالیم شرقی و نیز روش متقدمان خود، به بررسی انسانشناسانۀ ساختارهای تخیل و دستهبندی صورتهای تخیلی بپردازد. در این پژوهش که به روش کتابخانهای انجام شده است، علاوهبر تعریف و تبیین دو واژۀ متشابه خیال و تخیل، به بررسی نظریههای شرقی و غربی که منشأهای اصلی نظریۀ ژیلبر دوران بودهاند، پرداخته شده است و درنهایت، تأثیرپذیری جریان تخیلشناسی و نقد تخیلی معاصر غربی و بهویژه ژیلبر دوران از معارف اندیشمندان مسلمان قرون وسطی نشان داده شده است. | ||
| کلیدواژهها | ||
| خیال؛ تخیل؛ عرفان؛ فلسفه؛ ژیلبر دوران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| From Mystics’ Imaginary to Gilbert Durand’s Imagination | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Nasim Karamat1؛ Hossein Faghihi2 | ||
| 1PhD Candidate of Persian Language and Literature, Al-Zahra University, Tehran, Iran | ||
| 2Associate Professor of Persian Language and Literature, Al-Zahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| “The imaginary” and “imagination” are the essences of art and literature. However, all through history, a long-held dispute has always revolved around what they actually stand for. From illusion to dream and inspiration and divinities; from the ancient Greece to the era of Islamic philosophy and mysticism, all are linked to such concepts as imagination and the imaginary. Although these two terms are close to each other in meaning, they are actually different. “The imaginary” played an important role in Islamic mysticism of 4th to 6th centuries (AH), and even later. In the fifth century (AH), Sohrevardi defined the symbolic universe of the imaginary. But in that period of time, i.e., the medieval period, fantasies and imaginations were thought to be the equivalents to superstition and insanity in the West. The Western Post-Romantic era witnessed a growing inclination to Eastern ideologies and concepts, where Henry Corbin and Gaston Bachelard had a pivotal role in the introduction of Eastern knowledge and beliefs to the West, which led to serious changes in the Western perspective on imagination and imaginology, as well as extension of novel methods in literary criticism of the time. But it was not before the twentieth century when Gilbert Durand, relying heavily on Eastern and Islamic teachings and the preceding approaches, took influential steps in recognizing the nature and the structure of imagination, according to anthropological studies. In this library research, in addition to defining and explicating the two similar terms of the imaginary and imagination, we examine the eastern and western-oriented theories which were the origins of Gilbert Durand’s main theory. Accordingly, one can conclude that the contemporary Western imaginology and imaginary criticism approaches are basically indebted to the accomplishments of the Islamic scholars of the medieval | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| The imaginary, Imagination, Mysticism, Philosophy, Gilbert Durand | ||
| مراجع | ||
|
ابنسینا. (1417). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق آیتالله حسنزادۀ آملی. قم: مرکز النشر التابع المکتب الاعلام الاسلامی ابنعربی، محیالدین. (بیتا). الفتوحات المکیه. جلد 2 و 3. بیروت: دار احیاءالتراث العربی. ارسطو. (1349). دربارۀ نفس. ترجمۀ علیمراد داوودی. تهران: نشر دانشگاه تهران. افلاطون. (1379). جمهوری. ترجمۀ فؤاد روحانی. چاپ نهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. امامیجمعه، سید مهدی. (1385). فلسفۀ هنر در عشقشناسی ملاصدرا. تهران: فرهنگستان هنر. اهل سرمدی، نفیسه و نصرالله حکمت. (1392). «نگاهی به خیال و تخیل در فتوحات مکیۀ ابنعربی»، نشریۀ فلسفه و حکمت. باشلار، گاستون. (1378). روانکاوی آتش. ترجمه و مقدمۀ جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: انتشارات توس. برت، آر. ال. (1379). تخیل. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: انتشارات مرکز. بلخاری، حسن. (1378). عکس مهرویان. خیال عارفان (مفهومشناسی خیال در آرای مولانا). تهران: فرهنگستان هنر. ـــــــــــ . (1386). «ابداعات فارابی در مفهوم و کارکرد تخیل». مجلۀ شناخت. تابستان. شمارۀ 54. صص 75‑90. ـــــــــــ . (1387). «بررسی تطبیقی آرای ابنسینا و ساموئل کالریج درمورد تمایز میان خیال و تخیل». فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز. شمارۀ پیاپی 27. صص 1‑24. پورشعبان، سارا و احمد امین. (1395). «تحلیل ساختار تخیلی داستان تشنه و دیوار مثنوی براساس ساختارهای نظام تخیل در آراء ژیلبر دوران». مجلۀ شعرپژوهی بوستان ادب دانشگاه شیراز. سال هشتم. شمارۀ 3. صص 51‑70. پورنامداریان، تقی. (1383). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی. تحلیلی از داستانهای عرفانی-فلسفی ابنسینا و سهروردی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. حکمت، نصرالله. (1385). متافیزیک خیال در گلشن راز شبستری. تهران: فرهنگستان هنر. دوران، ژیلبر. (1388). «رؤیا و معنویت». ترجمۀ نازنین اردوبازارچی. اطلاعات حکمت و معرفت. آذرماه. شمارۀ 45. صص43‑46. سعیدی، مریم و امیرحسین ماحوزی و شهین اوجاق علیزاده. (1384). «تخیل شیر در رزم فردوسی و بزم نظامی» (داستان بهرام گور در شاهنامه و هفتپیکر). پژوهشنامۀ ادب حماسی. سال یازدهم. شمارۀ 20. پاییز 1394. صص 73‑90. سهروردی، شهابالدین یحیی. (1375). مجموعۀ مصنفات. جلدهای 1 و 2 و 3. چاپ دوم. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. شریعتی، سارا. (1385). «جامعۀ انسانشناسی تخیل اجتماعی». فصلنامۀ فرهنگستان هنر. صص 89‑96. شفیعی، فاطمه و حسن بلخاری قهی. (1390). «تخیل هنری در حکمت اشراقی سهروردی». مجلۀ متافیزیک، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. شمارۀ 9 و 10. صص 19‑23. شیرازی، صدرالمتألهین (ملاصدرا). (1383 الف). ترجمۀ اسفار اربعه. ترجمۀ محمد خواجوی. جلدهای 1 تا 9. تهران: انتشارات مولی. شیرازی، صدرالدین محمد. (1383ب). اسفار اربعه. جلد 3. بهضمیمۀ تعلیقات سبزواری. تصحیح و تحقیق و مقدمه مقصود محمدی. بهاشراف سید محمد خامنهای. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا. ـــــــــــ (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی. صانعپور، مریم. (1388). تجرد خیال در حکمت متعالیه. بنیاد حکمت اسلامی صدرا. تهران. ـــــــــــ (1389). «رویکردی تطبیقی به نظریۀ خیال در آراء ابنسینا و ملاصدرا». سال اول. شمارۀ 1. صص 55‑76. عباسی، علی. (1390). ساختارهای نظام تخیل از منظر ژیلبر دوران. کارکرد و روششناسی تخیل. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران. ـــــــــــ (1391). تخیل و مرگ در ادبیات و هنر. سخن. تهران. عطار سلیمان. (1991). الخیال عند ابنعربی. دارالثقافه. قاهره. عینالقضات، عبدالله بن محمد. (1392). تمهیدات. با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران. چاپ نهم. منوچهری. تهران. الغراب، محمود. (1993). الرؤیا و المبشرات. انتشارات نضر. دمشق. الفاخوری، حنا و خلیل الجر. (1385). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی. کتاب زمان. تهران. فارابی، ابونصر. (1361). اندیشههای اهل مدینه فاضله. ترجمۀ سید جعفر سجادی. کتابخانۀ طهوری. تهران. فرای، نورتروپ. (1372). تخیل فرهیخته. ترجمۀ سعید ارباب شیروانی. چاپ دوم. مرکز نشر دانشگاهی. تهران. کاوندی، سحر. (1383). «خیال و ادراکات خیالی از منظر شیخ الرئیس و صدرالمتالهین». مجموعه مقالات همایش بینالمللی ابنسینا. 1‑3 شهریور 1383. کربن، هانری. (1373). تاریخ فلسفۀ اسلامی. ترجمۀ سید جواد طباطبایی. انجمن ایرانشناسی فرانسه. چاپ اول. انتشارات کویر. تهران. ـــــــــــ (1390). تخیل خلاق ابنعربی. ترجمۀ انشاءالله رحمتی. چاپ دوم. جامی. تهران. نامور مطلق، بهمن. (1392). مقدمهای بر اسطورهشناسی. سخن. تهران. نجومیان، امیرعلی. (1384). «واسازی تخیل هنری رمانتیک». مجموعه مقالات اولین هماندیشی تخیل هنری. صص 235‑246. یعقوبیان، حسین. (1383). جلوههای تصویری عالم خیال. پایاننامۀ کارشناسیارشد گرایش تصویرسازی گروه آموزشی گرافیک و عکاسی. استاد راهنما: دکتر عبدالمجید حسینی راد. دانشکدۀ هنرهای زیبا.دانشگاه تهران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,555 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 896 |
||