دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات25
تعداد شماره‌ها951
تعداد مقالات7,816
تعداد مشاهده مقاله13,001,871
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,217,460
سلطانیان, کیهان, خاکپور, رحیم, حاجی, حمزه. (1398). بررسی رویکرد حاکم نیشابوری در تصحیح و تضعیف احادیث: با تکیه بر روایات المستدرک علی الصحیحین. جلوه هنر, 16(4), 71-107. doi: 10.22051/tqh.2019.26143.2469
کیهان سلطانیان; رحیم خاکپور; حمزه حاجی. "بررسی رویکرد حاکم نیشابوری در تصحیح و تضعیف احادیث: با تکیه بر روایات المستدرک علی الصحیحین". جلوه هنر, 16, 4, 1398, 71-107. doi: 10.22051/tqh.2019.26143.2469
سلطانیان, کیهان, خاکپور, رحیم, حاجی, حمزه. (1398). 'بررسی رویکرد حاکم نیشابوری در تصحیح و تضعیف احادیث: با تکیه بر روایات المستدرک علی الصحیحین', جلوه هنر, 16(4), pp. 71-107. doi: 10.22051/tqh.2019.26143.2469
سلطانیان, کیهان, خاکپور, رحیم, حاجی, حمزه. بررسی رویکرد حاکم نیشابوری در تصحیح و تضعیف احادیث: با تکیه بر روایات المستدرک علی الصحیحین. جلوه هنر, 1398; 16(4): 71-107. doi: 10.22051/tqh.2019.26143.2469

بررسی رویکرد حاکم نیشابوری در تصحیح و تضعیف احادیث: با تکیه بر روایات المستدرک علی الصحیحین

تحقیقات علوم قرآن و حدیث
مقاله 3، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 44، اسفند 1398، صفحه 71-107    اصل مقاله (354.49 K)
نوع مقاله: پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2019.26143.2469
نویسندگان
کیهان سلطانیان* 1؛ رحیم خاکپور2؛ حمزه حاجی3
1مربی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور واحد سردشت، ایران. ‏
2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور واحد مهاباد، ایران. ‏
3استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور واحد پیرانشهر، ایران. ‏
چکیده
حاکم نیشابوری در تعامل با احادیث و جرح و تعدیل راویان و تعریف برخی اصطلاحات حدیثی چون صحیح، حسن، شاذ، مرسل، موقوف و... تمایزاتی با دیگر محدثان دارد. او در مستدرک روایاتی را صحیح می‌شمارد که براساس مبانی دیگر محدثان و حتی مبانی خود حاکم در سایر آثارش همچون معرفه علوم الحدیث صحیح نیست و به این علت او را متساهل خوانده‌اند. در این مقاله که با شیوۀ توصیفی-تحلیلی صورت یافته، تلاش می‌شود اولاً آرا و نظرات حاکم دربارۀ حدیث صحیح، حسن، ضعیف، موقوف، مرسل، شاذ، زیادات ثقه، نقل از اهل بدعت، نقد سند و متن روایات، جرح و تعدیل بیین گردد؛ ثانیاً آرا و نظرات حاکم با دیدگاه سایر محدثان مقایسه شود؛ ثالثاً میزان پایبندی حاکم به نظرات خودش در تهیه کتاب مستدرک بررسی گردد و با ارائۀ تحلیلی دربارۀ آن‌ها میزان صحت آرای وی و اعمال آن آرا بر روایات مستدرک معلوم شود و به این ترتیب ویژگیهای مکتب حدیثی حاکم آشکار شود. با بررسی ها و مقایسه های لازم معلوم شد انتساب تساهل به حاکم در تصحیح احادیث مستدرک با استناد به دلایلی چون کهولت سن، ضعف حافظه و مهلت نداشتن برای تنقیح مستدرک به خاطر فوت مقبولیت علمی ندارد و می‌توان گفت قبل از استناد به روایات مستدرک باید سند و متن بازبینی شوند.
کلیدواژه‌ها
حاکم نیشابوری؛ مکتب حدیثی حاکم؛ مستدرک؛ تساهل حاکم؛ اقسام حدیث
عنوان مقاله [English]
Review of Hakem Nayshābūrī’s Method in Verifying ‎and Weakening Hadith: Based on the Hadiths of the ‎Book “Al-Mustadrak ‘Ala al-Ṣaḥīḥayn‎
نویسندگان [English]
Keyhan Soltanian1؛ Rahim Khakpoor2؛ Hamzeh Haji3
1‎. Instructor Department of Quran Science and Hadith, in the Sardasht Branch ‎of Payam-e Noor University, Iran‎
2Assistant Professor in the Mahabad Branch of Payam-e Noor University, Iran‎
3Assistant Professor in the Piranshahr Branch of Payam-e Noor University, Iran.‎
چکیده [English]
 
Interacting with hadiths, authenticating and weakening of narrators, and describing some hadith terms such as ṣaḥīḥ, ḥasan, shādh, mursal, muwqūf, etc. Hakem Nayshābūrī differs from others: He verifies some hadiths that are not authentic according to other traditionists, and even according to his own bases in his other books such as ma'rifat ‘Ulūm al-Hadith. Accordingly, he was accused of being mutasāhil (lenient in hadith). This paper, based on descriptive-analytical method, attempts to firstly reveal his opinions on hadiths of Ṣaḥīḥ, Ḥasan, Ḍa'īf, Mawqūf, Mursal, Shādh, Zīyādāt al-Thiqah, citing from a heretic narrator, report of sanad and text of narrations, Jarḥ and Ta'dīl. Secondly, it compares Hakem’s views and method to other traditionists. Thirdly, it shows how much Hakem, in his al-Mustadrak, adhered to his bases. It is intended to reveal his bases and views, as well as his own adherence to them. As such, the basic features of Hakem’s hadith school would be detected. Based on the reviews and comparisons, it can be said that it is not acceptable to ascribe tasāhul to Hakem’s method in verifying hadiths of Mustadrak, justified by some evidences including his old age, memory weakness, lack of time to edit his book. Also, it is notable that to use his hadiths in Mustadrak, one must review both sanad and text.
 
کلیدواژه‌ها [English]
Hakem Nayshābūrī, Hadith Schools, Al-Mustadrak, Tasāhul of Hakem, Kinds of Hadith
مراجع

 

  1. آغا بزرگ طهرانی، محمد محسن (1391ق)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، تهران: مکتبة طهوری.
  2. آغا بزرگ طهرانی، محمد محسن (1391ق)، طبقات اعلام الشیعة، تحقیق: علی نقی منزوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی (1362ش)، خصال، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامع مدرسین حوزه علمیه قم.
  4. ابن جزری، محمد بن محمد (1352ق)، غایة النهایة فی طبقات القراء، مصر: مکتبة خانجی.
  5. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1415ق)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1403ق)، تلبیس ابلیس، بیروت: دارالقلم.
  7. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1390ق)، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  8. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415ق)، النکت علی کتاب ابن صلاح، ریاض: دارالرایه.
  9. ابن خلکان، احمد بن محمد (1392ق)، وفیات الاعیان وانباء ابناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار الثقافیة.
  10. ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن (1421ق)، مقدمة فی علوم الحدیث، تحقیق: نورالدین عتر، بیروت: دار الفکر.
  11. ابن عدی، عبدالله (1409ق)، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق: سهیل زکار، بیروت: دار الفکر.
  12. ابن عساکر، علی بن حسن (1404ق)، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، بیروت: دار الکتاب العربی.
  13. ابن عماد، عبدالحی بن احمد (بی تا)، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت: المکتب التجاری.
  14. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1408ق)، البدایة و النهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث.
  15. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر، چاپ سوم.
  16. ادلبی، صلاح الدین بن احمد (1403ق)، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  17. افندی، عبدالله بن عیسی بیگ (1401ق)، ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، تحقیق: احمد حسینی، قم: خیام.
  18. امین، محسن (1403ق)، اعیان الشیعة، تحقیق: حسن امین، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  19. بروکلمان، کارل (1382ق)، تاریخ الادب العربی، ترجمه به عربی: عبدالحلیم النجار، مصر: دار المعارف.
  20. بستانی، بطرس (بی تا)، قاموس عام لکل فن ومطلب، بیروت: دارالمعرفة.
  21. ترمذی، ابوعیسی محمد (1403ق)، سنن الترمذی، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
  22. حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین (1424ق)، التقیید والایضاح شرح مقدمة ابن صلاح، تحقیق: عبدالحمید هنداوی، بیروت: مکتبة العصریة.
  23. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1404ق)، المدخل الی الصحیح، تحقیق: ربیع بن هادی المدخلی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  24. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1423ق)، المدخل الی معرفۀ کتاب الاکلیل، تحقیق: احمد بن فارس السلوم، بیروت: دار ابن حزم.
  25. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (بی تا)، المستدرک علی الصحیحین و بذیله التلخیص للذهبی، تحقیق: یوسف عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دارالمعرفه.
  26. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1418ق)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: عبدالسلام بن محمد بن عمر علوش، بیروت: دار المعرفه.
  27. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1422ق)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  28. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1375ش)، تاریخ نیشابور، ترجمه: محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، تصحیح: محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه.
  29. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1397ق)، معرفة علوم الحدیث، تصحیح و تعلیق: سید معظم حسین، مدینه: المکتبة العلمیة.
  30. حر عاملی، محمد بن حسن (1403ق)، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق: عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  31. حسن علی، عادل (1424ق)، الامام الحاکم و کتابه المستدرک، قاهره: مؤسسة المختار.
  32. حسنی، محمد بن اسماعیل (1366ق)، توضیح الافکار لمعانی تنقیح الانظار، تحقیق: محمد محی الدین عبدالحمید، دار إحیاء التراث العربی.
  33. حسینی، ابوبکر بن هدایة الله (1391ق)، طبقات الشافعیة، تحقیق: عادل نویهض، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  34. حموی، یاقوت (1399ق)، معجم البلدان، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  35. الحمصی، عبدالرحمن (بی تا)، «الشاذ عند الحاکم»، بخش: الدراسات الحدیثیة.  www.Ahlalhadeeth.com
  36. خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417ق)، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا ، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  37. خلیلی، خلیل بن عبدالله (1409ق)، الإرشاد فی معرفة علماء الحدیث، تحقیق: محمد سعید بن عمر ادریس، ریاض: مکتبة الرشد.
  38. خوانساری، محمد باقر بن زین العابدین (1392ق)، روضات الجنات، تحقیق: اسد الله اسماعیلیان، تهران: اسماعیلیان.
  39. دارقطنی، علی بن عمر (بی تا)، سنن دار قطنی، تصحیح: عبدالله هاشم، بیروت: دار المعرفة.
  40. دهخدا، علی اکبر(بی تا)، لغت نامه دهخدا، تهران: راه حق.
  41. ذهبی، محمد بن احمد (1415ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق: عمرعبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
  42. ذهبی، محمد بن احمد (بی تا)، تذکرة الحفاظ، مکه: مکتبة الحرم المکی.
  43. ذهبی، محمد بن احمد (1413ق)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ نهم.
  44. ذهبی، محمد بن احمد (1382ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار المعرفة.
  45. رازی، فخرالدین (1356ق)، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، تحقیق: علی سامی النشار، قاهره: مکتبۀ النهضۀ المصریۀ.
  46. رامهرمزی، حسن بن عبدالرحمن (1391ق)، المحدث الفاصل بین الراوی والواعی، تحقیق: عجاج خطیب، بیروت: دار الفکر.
  47. سبکی، عبدالوهاب بن علی (بی تا)، طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق: عبدالفتاح محمد الحلو و محمود محمد الطناحی، مصر: عیسی البابی الحلبی.
  48. سزگین، فؤاد (1412ق)، تاریخ التراث العربی، ترجمه محمود فهمی حجازی، قم: کتابخانة آیت الله مرعشی.
  49. سمعانی، عبدالکریم بن محمد (1408ق)، الانساب، تعلیق: عبدالله عمر البارودی، بیروت: دار الجنان.
  50. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (1379ق)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النووی، تحقیق: عبدالوهاب عبداللطیف، مدینه: مکتبة العلمیة.
  51. شمالی، یاسر احمد (1421ق)، « التصحیح علی شرط الشیخین»، مجله الشریعة، کویت، سال 15، شماره 43، ص 85-55.
  52. شیخ ناجی، احمد محرم (بی تا)، الضوء اللامع المبین علی مناهج المحدثین، بیروت: دار العلم.
  53. صدر، حسن (1411ق)، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، بیروت: مؤ سسة النعمان.
  54. صفا، ذبیح الله (1332ش)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: ابن سینا.
  55. عبداللطیف، عبدالعزیز بن محمد (1412ق)، ضوابط الجرح و التعدیل، مدینه: جامعة الاسلامیة.
  56. عتر، نوالدین (1408ق)، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق: دارالفکر.
  57. عقیلی، محمد بن عمرو (1418ق)، الضعفاء الکبیر، تحقیق: عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  58. علی محمد، رمضان احمد (1420ق)، تنبیه الواهم علی ما جاء فی مستدرک الحاکم، ریاض: مکتبة التوبة.
  59. فارسی، عبدالغافر بن اسماعیل (1362ش)، المنتخب من السیاق (الحلقة الاولی من تاریخ نیشابور)، انتخاب: ابراهیم بن محمد بن أزهر، إعداد: محمد کاظم محمودی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  60. قاسمی، محمد (1380ق)، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، تحقیق: محمد بهجة البیطار، مصر: عیسی البابی الحلبی.
  61. قائنی، علی فاضل (1405ق)، معجم مؤلفی الشیعة، وزارت ارشاد اسلامی.
  62. قمی، عباس (1363ش)، الکنی و الالقاب، تهران: امیر کبیر.
  63. مدرس، محمد علی (1374)، ریحانة الادب، تهران: خیام.
  64. ملیباری، حمزة عبدالله (1422ق)، الموازنة بین المتقدمین و المتاخرین فی تصحیح الاحادیث وتعلیلها، بیروت: دار ابن حزم.
  65. نجَار، اسلام بن محمود (1418ق)، فوائد وقواعد فی الجرح و التعدیل و علوم الحدیث، ریاض: مکتبة أضواء السلف.
  66. نووی، محی الدین ابوزکریا (1407ق)، صحیح مسلم بشرح النووی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  67. وادعی، مقبل بن هادی (1425ق)، رجال الحاکم فی المستدرک، یمن: مکتبة الصنعاء الأثریة.
  68. وجدی، محمد فرید (1386ق)، دائرة المعارف القرن العشرین، بیروت: دار العلم.

 

 

 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,200
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 565


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب