تعداد نشریات | 25 |
تعداد شمارهها | 928 |
تعداد مقالات | 7,637 |
تعداد مشاهده مقاله | 12,456,784 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,865,156 |
نگاهی به منصب امیرنظام در دوره ی قاجار | ||
تاریخ اسلام و ایران | ||
مقاله 5، دوره 29، شماره 44 - شماره پیاپی 134، اسفند 1398، صفحه 95-116 اصل مقاله (414.37 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2020.22665.1813 | ||
نویسندگان | ||
عباس قدیمی قیداری1؛ محدثه هاشمیلر* 2 | ||
1دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز | ||
2فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تاریخ ایران دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
القاب و عناوین یکی از مهمترین شاخصهای شناخت ساختار دیوانسالاری است. القاب و عناوین سیاسی، نظامی، اداری و مالی و درک و فهم آنها در تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، جریانی دوسویه است که باید در بازکاوی تاریخ اجتماعی و اداری ایران به آن توجه داشت. دستگاه دیوانسالاری قاجار، یک دستگاه عریض و طویل بود که القاب و عناوین این دستگاه، وجه تسمیه و کارکردهای ویژهای داشتند. یکی از عناوین و القاب خاص عصر قاجار، منصب «امیرنظام» بود. این عنوان از عناوین نظامی جدید در ساختار ارتش تازه پاگرفتۀ صدر قاجار بود که با فراز و فرود و تغییراتی در عصر قاجار مواجه شد. ضرورتهای خاص جامعۀ آن روز، به تغییر کارکرد امیرنظام از یک منصب نظامی به منصبی اداری منجر شد. تحولات دوره میانۀ قاجار نیز امیرنظام را از مقامی بلندپایه به یک لقب تشریفاتیِ صرف کاهش داد. در این مقاله به بررسی چرایی و ضرورتهای ایجاد این منصب با نگاهی به شخصیتهای دارندۀ این منصب، وظایف و کارکردهای آن پرداخته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
امیرنظام؛ قاجاریه؛ ارتش؛ ساختار اداری | ||
عنوان مقاله [English] | ||
A Look at the Office of the Amir Nizam in the Qajar Period | ||
نویسندگان [English] | ||
Abbas Ghadimi Gheydari1؛ Mohaddeseh Hashemilar2 | ||
1Associate professor, Department of History, Tabriz University | ||
2MA in History of Iran, Tabriz University | ||
چکیده [English] | ||
Titles are one of the most important indicators of recognizing bureaucratic structure. The titles of political, military, administrative, and financial issues and their understanding of the impact of political, social, and economic developments are a double-sided process that should be taken into account in re-examining Iran's social and administrative history. The Qajar bureaucracy was a wide range system, and the titles in this office had special appellation and functions. One of the special titles of the Qajar era was the office of "Amir Nizam”. This title was one of the new military titles in the structure of the newly emerged Qajar Army that faced ups and downs and changes in the Qajar era. The specific needs of the society of that time led to the change of function of the Amir Nizam from military to administrative. The developments of the Mid-Qajar era also reduced the Amir Nizam from a high official to a mere ceremonial nickname. This article examines the reasons and the necessities of this office, looking at the personalities of the holders, duties, and functions of this office. | ||
کلیدواژهها [English] | ||
Amir Nizam, Titles, Qajar, Army, Administrative structure | ||
مراجع | ||
منابع و مآخذ - آدمیت، فریدون (1378)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی. - آل داود، علی (1390)، اسناد و نامههای امیرکبیر، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. - احتشامالسلطنه (1377) خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سید مهدی موسوی، تهران: زوار. - اذکائی، پرویز (آذر و اسفند 1367)، «قراگوزلوهای همدان»، مجله آینده، سال چهاردهم، شماره 9- 12، صص600-617. - اشرف، احمد (1368)، «لقب و عنوان»، در زمینۀ ایرانشناسی، به کوشش چنگیز پهلوان، تهران: انتشارات میهن. - افشار، ایرج (فروردین و تیر 1389)، «شش مشیرالدوله»، مجلۀ بخارا، سال دوازدهم، شماره دوازدهم (پیدرپی 75)، صص451- 554. - افضل الملک، غلامحسین (1361)، افضل التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران. - امانت، عباس (1393)، قبلۀ عالم: ناصرالدینشاه قاجار و پادشاهی ایران (1247-1313)، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: کارنامه. - پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامۀ پولاک: ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی. - اعتضادالسلطنه، علیقلیمیرزا (1370)، اکسیر التواریخ: تاریخ قاجار از آغاز تا 1259ق، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: ویسمن. - اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان (1357)، صدرالتواریخ یا تاریخ صدور: شرح حال یازده نفر از صدراعظمهای پادشاهان قاجار، تصحیح، تحشیه، توضیح و فهرستها: محمد مشیری، تهران: روزبهان. - ................................................. (1363)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج3، تهران: دنیای کتاب. - .................................................. (1367)، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، ج2، تهران: دانشگاه تهران. - ................................................... (1389)، روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران: امیرکبیر. - اقبال آشتیانی، عباس (1392)، میرزا تقیخان امیرکبیر، به کوشش ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران. - بامداد، مهدی (1371)، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، ج1-3، تهران: زوار. - براون، ادوارد (1376)، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمۀ مهری قزوینی، تهران: کویر. - تیموری، ابراهیم (1361)، تحریم تنباکو: اولین مقاومت منفی در ایران، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. - جهانگیرمیرزا (1327)، تاریخ نو: شامل حوادث دوره قاجاریه از سال 1267 تا 1240 قمری، به سعی و اهتمام عباس اقبال، تهران: کتابخانه علیاکبر علمی و شرکا. - خانملک ساسانی، احمد [بیتا]، سیاستگران دوره قاجار، ج1، تهران: هدایت و بابک. - خاوری شیرازی، میرزا فضلالله (1380)، تاریخ ذوالقرنین، تصحیح ناصر افشارفر، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. - خورموجی، محمدجعفر (1363)، حقایق الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: نی. - دنسترویل، لایونل چارلز [بیتا]، خاطرات ژنرال دنسترویل: سرکوبگر جنگل، ترجمۀ حسین انصاری، با مقدمۀ تحلیلی و فهارس علی دهباشی، تهران: کتاب فرزان. - ریاحی، محمدامین (1372)، تاریخ خوی، تهران: توس. - سپهر، عبدالحسینخان (1368)، یاداشتهای ملک المورخین و مرآت الوقایع مظفری، با تصحیحات و توضیحات و مقدمه عبدالحسین نوائی، تهران: زرین. - سپهر، محمدتقیخان (1377)، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، به اهتمام جمشید کیانفر، ج1 و 2، تهران: اساطیر. - سرنا، کارلا (1363)، مردم و دیدنیهای ایران: سفرنامه کارلا سرنا، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو. - سلیمانی، کریم (1379)، القاب رجال دوره قاجاریه، تهران: نشر نی. - سنندجی، میرزا شکرالله (1375)، تحفه ناصری: در تاریخ و جغرافیای کردستان، مقابله، تصحیح، حواشی و تعلیقات حشمتالله طبیبی، تهران: امیرکبیر. - غفاری، محمدعلی (1361)، خاطرات و اسناد محمدعلی غفاری: نائب اول پیشخدمت باشی (تاریخ غفاری)، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران. - فلاندن، اوژن (1324)، سفرنامۀ اوژن فلاندن به ایران در سالهای 1840–1841، ترجمۀ حسین نورصادقی، [بیجا]: [بینا]. - کدی، نیکی (1358)، تحریم تنباکو در ایران، ترجمۀ شاهرخ قائممقامی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. - کسروی، احمد (1385)، تاریخ مشروطه ایران، تبریز: اختر. - کنت دوسرسی (1362)، ایران در 1839-1840، ترجمۀ احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - مجدالاسلام کرمانی، احمد (اسفند 1328)، «مناصب و القاب»، یغما، سال دوم، شماره 12، صص574-579. - مستوفی، عبدالله (1377)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، ج1، تهران: زوار. - مکی، حسین (1366)، زندگانی میرزا تقیخان امیرکبیر، تهران: علمی. - نادرمیرزا (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، مقدمه، تصحیح و تحشیۀ غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: ستوده. - نامه های امیرکبیر به انضمام نوادر الامیر (1384)، تصحیح و تدوین سید علی آلداود، تهران: نشر تاریخ ایران. - نظامالسلطنه مافی، حسینقلیخان (1362)، خاطرات و اسناد حسینقلیخان نظامالسلطنه مافی، به کوشش معصومه مافی و دیگران، باب اول، تهران: نشر تاریخ ایران. - هدایت، رضاقلیخان (1380)، تاریخ روضۀ الصفای ناصری، به تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر، ج 9، بخش دوم (14)، تهران: اساطیر. - ....................................... (1385)، تاریخ روضۀ الصفای ناصری، ج 10 (15)، تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر، تهران: اساطیر. - هدایت، مهدیقلی (1344)، خاطرات و خطرات: توشهای از تاریخ شش پادشاه و گوشهای از دورۀ زندگی من، تهران: کتابفروشی زوار. - ................................. (1363)، گزارش ایران: قاجاریه و مشروطیت، به اهتمام محمدعلی صوتی، تهران: نقره. روزنامهها - شرف، نمره 43، رمضان المبارک 1303. - وقایع اتفاقیه، نمره 42، بیست و ششم محرم الحرام 1268. - وقایع اتفاقیه، نمره 44، دهم صفر المظفر1268.
List of sources with English handwriting A) Newspapers - Šaraf, No. 43, Ramazān 1303. - Waqāye'-e Ettefāqīye, No. 42, 26 Mūḥarram 1268. - Waqāye'-e Ettefāqīye, No. 44, 10 Ṣafar 1268. B) Books - Ādamīyat, Fereydūn (1378 Š.), Amīr Kabīr va Irān, Tehran: Ḵārazmī. - Afżal al-Molk, Ḡolām Hosin (1361 Š.), Afżal al-Tavārīḵ, Edited by Mansūreh Eteḥādīyeh (Neẓām Māfī) va Sīrūs Saʻdvandīyān, Tehran: Našr- Tārīḵ-e Irān. - Āl Davūd, ʻAlī (1390 Š.), Asnād va Nāmehā-ye Amīr Kabīr, Tehran: Sāzmān-e Asnād va Ketābḵāneh Mellī Iran. -Amānat, ʻAbbās (1393 Š.), Qebleh ʻĀlam: Nāser al-Dīn Šāh-e Qājār va Pādešāhī-e Irān (1247-1313), Translated by Hasan Kāmšād, Tehran: Kārnāmeh. - Amanat, Abbas (2011), “AMIR NEZAM”, Encyclopaedia Iranica, Vol I, Fasc 9,pp. 965-966. - Afšār, Īraj (1389 Š.), “Šeš Mošīr al-Dola 1,” Boḵarā, 12, No. 12, Farvardīn, Tīr, pp. 451-554. - Ašraf, Aḥmad (1368 Š.), “Laqab va ʻOnvān,” in Zamīneh-ye Irānšenāsī, Edited by Čangīz Pahlavān, Tehran. - Aẕkāei, Parvīz (1367 Š.), “Qarāgozlūhā-ye Hamadān,” Āyanda, 14, No. 9-12, Āẕar – Esfand, pp. 600-617. - Bāmdād, Mahdī (1371 Š.), Šarḥ-e Ḥāl-e Rejāl-e Irān dar Qarn-e 12 va 13 va 14 Hejrī, Vol. 1-3, Tehran: Zavvār. - Brown, Edward (1376 Š.) Enqelāb-e Mašrūṯīat-e Irān, Translated by Mehrī Qazvīnī, Tehran: Kavīr. - Eḥtešām al-Salṯaneh (1377 Š.), Ḵāterāt-e Eḥtešām al-Salṯaneh, Edited by Sayyid Mahdī Mūsāvī, Tehran: Zavvār. - Eʿtemād-al-Salṭana, Moḥammad Hasan Khān (1367 Š.), Merāt al-Boldān, ed. ʻA. H. Navāʾī va Mīr Hāšem Moḥadeṯ, Vol. 2, Tehran: Danešgāh-e Tehrān. - Eʿtemād-al-Salṭana, Moḥammad Hasan Khān (1389 Š.), Ruz-nāma-ye ḵāṭerāt, ed. I. Afšār, Tehran: Amīr Kabīr. - Eʿtemād-al-Salṭana, Moḥammad Hasan Khān (1357 Š.), Ṣadr al-Tavārīḵ yā Tārīḵ-e Ṣodūr: Šarḥ-e Ḥāl-e Yāzdah Nafar az Ṣadr-e Azamhā-ye Pādešāhān-e Qājār. Ed. by Moḥammad Mošīrī, Tehran: Rūzbehān. - Eʿtemād-al-Salṭana, Moḥammad Hasan Khān (1363 Š.), Tāriḵ-e montaẓam-e Nāṣeri, ed. M. I. Reżvāni, Vol. III, Tehran: Doyāye Ketāb. - ʻEteżād al-Salṯaneh, ʻAlī Qolī Mīrzā (1370 Š.), Eksīr al-Tavārīḵ: Tārīḵ-e Qājār az Āḡāz tā 1259 AH, ed. Jamšīd Kīānfar, Tehran: Vīsman. - Eqbāl Āštīānī, ʻAbbās (1392), Mīrzā Taqī Ḵān Amīr Kabīr, ed. I. Afšār, Tehran: Danešgāh-e Tehrān. - Ḡafārī, Moḥammad ʻAlī (1361 Š.), Ḵāṭerāt va Asnād-e Moḥammad ʻalī Ḡafārī: Nāyeb Avval-e Pīšḵematbāšī (Tārīḵ-e Ḡafārī), ed. Mansūreh Eteḥādīya va Sīrūs Saʻdvandīyān, Tehran: Našr- Tārīḵ-e Irān. - Hedayat, Mehdiqoli ḵān (1344 Š.), Ḵāṭerāt o ḵaṭarāt: tuša-i az tāriḵ-e šeš pādšāh wa guša-i az tāriḵ zendagi-e man, Tehran: Zavvār. - Hedayat, Mehdiqoli ḵān (1363 Š.) Gozāreš-e Irān: Qājāriya wa mašruṭīyat, ed. by Moḥammad-ʿAli Ṣawtī, Tehran: Noqra. - Hedāyat, Rezā Qolī ḵān (1380 Š.), Tārīḵ-e Rożat al-Ṣafā Nāṣerī, ed. Jamšīd Kiyānfar, Vol. 9, Part 2 (14) Tehran: Asāṭīr. - Hedāyat, Rezā Qolī ḵān (1385 Š.), Tārīḵ-e Rożat al-Ṣafā Nāṣerī, ed. Jamšīd Kiyānfar, Vol. 10, (15) Tehran: Asāṭīr. - Jahāngīr Mīrzā (1327 Š.), Tārīḵ-e No: Šāmel-e Ḥavādeṯ-e dore-ye Qājārīye az Sāl-e 1240 tā 1267 Qamarī, ed. Abbas Eqbāl, Tehran: Ketābḵāneh ʻAlī Akbar ʻElmī va Šorakā. - Ḵān-Malek Sāsānī, Aḥmad (1338 Š.), Sīāsatgarān-e dawra-ye Qājār, Vol. 1, Tehran: Hedāyat and Bābak. - Kasravī, Aḥmad (1385 Š.), Tāriḵ-e mašruṭa-ye Irān, Tabrīz: Aḵtar. - Ḵāvarī Šīrāzī, Mīrzā Fażl allāh (1380 Š.), Tārīḵ-e Ẕolqarnein, ed. By N. Afšārfar, Vol. 2, Tehran: Vezārat-e FArhang va Eršād-e Eslāmī va Ketābḵāneh, Mūzeh va Markaz-e Asnād-e Majles-e Šorā-ye Eslāmī. - Ḵūrmoji, Moḥammad Jafar (1363 Š.), Ḥaqāyeq al-Aḵbār-e Nāṣerī, ed. Ḥosein Ḵadīv Jam. Tehran: Ney. - Makkī, Ḥosien (1366 Š.). Zendagānī-e Mīrzā Taqī Ḵān Amīr Kabīr, Tehran: ʻElmī. - Mostowfi, Abd-Allāh(1377 Š.) Šarḥ-e zendegāni-e man: tāriḵ-e ejtemāʿi wa edāri-e dowra-ye Qājariya., Vol. 1, Tehran, Zavvār. - Nader Mīrzā (1373 Š.), Tārīḵ va Joḡrāfīyā-e Dār al-Salṭana Tabrīz, ed. Ḡolām Rezā Ṭabāṭabāee Majd, Tabriz: Sotūdeh. - Nāmahā-ye Amīr Kabīr be Enżemām-e Navāder al-Amīr (1384 Š.), ed. Sayyid ʻAlī Āl Dāvūd, Tehran: Našr- Tārīḵ-e Irān. - Neẓām-al-Salṭana, Ḥoseinqoli Khan (1362 Š.), Ḵāṭerāt va asnād-e Ḥosaynqoli Khān Neẓām-al-Salṭana Māfi, ed. M. Neẓām Māfi et al., Part 1, Tehran: Našr-e Tārīḵ-e Irān. - Rīāhḥī, Moḥammad Amīn (1372 Š.), Tārīḵ-e Ḵoī, Tehran: Tūs. - Sanandajī, Mīrzā Šokr allāh (1375 Š.), Toḥfeh Nāṣerī: dar Tārīḵ va Joḡrāfīā-ye Kordestān, ed. Ḥešmat allāh Ṭabībī, Tehran: Amīr Kabīr. - Sepehr, Abdʻul Hosein Ḵān (1377 Š.), Yāddāšthā-ye Malek al-Movareḵīn va Merāt al-Vaqāyeʻ Możafarī, ed. ʻA. H. Navāʾī, Tehran: Zarrīn. - Soleymānī, Karīm (1379 Š.), Alqāb-e Rejāl-e dore-ye Qājārī-e, Tehran: Ney. - Taymūrī, Ebrāhīm (1361 Š.), Taḥrīm-e Tanbākū: Avvalīn Moqāvemat-e Manfī dar Irān, Tehran: Ketābhā-ye Jībī. C) Articles - Majd al-Eslām, Kermānī (1328 Š.), “Manāṣeb va Algāb,” Yaḡmā, 2, No. 12, Esfand, pp. 574-579. - Amānat, ʻAbbas (2001), “AMĪR NEẒĀM,” Encyclopædia Iranica, I/9, pp. 965-966. Refereneces in English, French and German - de Sercey, F. E. (1928), Une ambassade extraordinaire: La Perse en 1839-1840, Paris. - Dunsterville, L. C. (1920), The Adventures of Dunsterforce, London. - E. Flandin and P. Coste (1843-54), Voyage en Perse pendant les années 1840 et 1841, 8 vols., Paris. - Keddie, Nikki (1966), Religion and Rebellion in Iran: The Tobacco Protest of 1891-1892. - Polak, Jakob Eduard (1865), Persien: das Land und seine Bewohner; Ethnographische Schilderungen, Leipzig Brockhaus. - Serena, C. (1883), Hommes et choses en Perse, Paris.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 532 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 517 |