پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 928 |
| تعداد مقالات | 7,637 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,457,267 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,865,279 |
جامعه‌شناسی تاریخی «قدسیت سلطان» و مفهوم «ظل‌الله» بر اساس منابع تاریخ‌نگاری دورۀ ایلخانی | ||
| تاریخ نگری و تاریخ نگاری | ||
| مقاله 5، دوره 31، شماره 28، دی 1400، صفحه 101-119 اصل مقاله (384.47 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hph.2022.39400.1597 | ||
| نویسنده | ||
| نیره دلیر* | ||
| دانشیار پژوهشکدۀ تاریخ ایران، پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مفهوم «ظل‌الله» در تاریخ ایران دورۀ اسلامی با مفهوم «سلطنت» پیوند یافته و به‌نوعی بیانگر مبانی مشروعیت و قدرت حاکمان شده است. برخی از مورخان و محققان معاصر با رویکرد کلی‌نگر و تک‌ساحتی تفکر ظل‌اللهی را در بستر تاریخ ایران، مفهومی متداوم دانسته‌اند و به تفاوت‌ها و گسست‌های مفهومی این تفکر توجهی نشان نداده‌اند، به همین دلیل گاه این مفهوم در قالب معرفتی اندیشۀ ایرانشهری و هم‌عرض با فره ایزدی صورت‌بندی و ناظر بر تداوم تاریخی ایران تفسیر شده است. در حالی‌که پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به گسست‌های روی‌داده در عصر میانۀ ایران گفتمان ظل‌اللهی چگونه توانست مشروعیت حاکمان ایلخانی را تولید کند و فرایند قدسی‌سازی دورۀ مذکور از خلال منابع تاریخ‌نگارانه چه تفاوت‌هایی با دوره‌های پیشین یافته است. این پژوهش بنا به ماهیت آن با شیوۀ تبیین تاریخی و رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی و تاریخ‌مفهوم سامان یافته و می‌کوشد داده‌های منابع تاریخ‌نگاری را نقد و تحلیل کرده و با در نظر‌گرفتن «تغییر» در کلان‌روندهای تاریخی، این مفهوم را از منظر «جامعه‌شناسی تاریخی قدسیت سلطان» بازشناسی و با بررسی اجزاء و سازه‌های اندیشه‌ای آن تغییر این مفهوم را از صورت «غیرقدسی- مسئولیت‌مندِ» سلطان اوایل دورۀ میانه به ساحت سلطان «قدسی- غیرمسئولانه» اواخر دورۀ میانه تبیین کند. نقطۀ کانونی این تحول بزرگ در عصر «ایلخانی» قابل پیگیری است؛ بنابراین مفهوم سلطنت در این دوره با تغییر و تحول مهمی در زمینۀ «قدسی»سازی مقام سلطان روبه‌رو شده و گفتمان جدیدی را در نظام سیاسی تاریخ ایران به وجود آورده که می‌توان از آن به سرآغاز و تکوین «گفتمان ظل‌اللهی» تعبیر کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دورۀ میانۀ ایران؛ ایلخانان؛ گفتمان ظل‌اللهی؛ دوگانۀ قدسیت- مسئولیت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Historical Sociology of "Sultan's Holiness" and the Concept of "Zell Allah"; Based on historiographical sources of the Ilkhanid period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Nayere Dalir | ||
| Associate professor, Institute for humanities and cultural studies, Tehran. Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The concept of "Zell Allah" (shadow of God) has been associated with the concept of "kingdom" in the history of Iran during the Islamic period, and in a way expressed the foundations of the legitimacy and power of the rulers. Most contemporary historians and researchers with a holistic and one-dimensional approach have considered Zell Allahi's thought as a continuous concept in the context of Iranian history and have not paid attention to the conceptual differences and fractures of this thought. For this reason, this concept has sometimes been interpreted in the epistemological form of Iranshahri thought and in parallel with the formulation of Farah Izadi (the divin of glory) the overseer of Iran's the historical continuity. The question of the present research is how the discourse of Zell Allahi was able to establish the legitimacy of the patriarchal rulers in light of the ruptures in the Iranian Middle Ages and what are the differences between the sanctification process of the mentioned period and the previous periods through historiographic sources. According to its nature, this research is organized with the method of historical explanation and the approach of historical sociology and the concept of history and tries to criticize and analyze the data of historiographic sources. And by looking at the "change" in the historical macro-trends, recognize this concept from the perspective of the "historical sociology of the sultan's holiness" and by examining its ideological components and structures, change this concept from the form of the "unholy-responsible" sultan of the early Middle Ages to the empire of the sultan “holy- unresponsible" to explain the late middle period. The focus of this major transformation can be traced to the "Ilkhanid" era. Therefore, the concept of monarchy underwent an important change and development in the field of "sanctifying" the position of the sultan during this period and created a new discourse in the political system of Iranian history, which can be interpreted as the beginning and development of the "Zell Allahi discourse". | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Iran's middle period, Ilkhanid, Zell Allahi discourse, the duality of sanctity-responsibility | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(شیخ صدوق) (1384) ثواب الاعمال، صححه و قدم له و علق علیه حسین الاعلمی، قم: المکتبه الحیدریه.
ابن‌عربشاه، احمدبن‌محمد (1373) زندگی شگفت‌آور تیمور، ترجمۀ محمدعلی نجاتی، تهران: علمی و فرهنگی.
احمدی، محمد (1398) «مظاهر سبحانی و نبوی شاه در پرتو جهان‌بینی استعاری ظل‌اللهی در دیوان رشیدالدین وطواط»، علوم‌ادبی، سال9، شمارۀ 16، 37-9.
آقسرایی، محمودبن‌محمد (1362) تاریخ سلاجقه یا مسامرۀ الاخبار و مسایرۀ الاخیار، به تصحیح عثمان توران، تهران: اساطیر.
پلیو، پل (1383) تاریخ سرى مغولان، ترجمۀ شیرین بیانی، تهران: دانشگاه تهران.
جوینى، علاءالدین عطاملک (1385) تاریخ جهانگشاى جوینى، به تصحیح محمد قزوینى، جلد 2، تهران: دنیاى کتاب.
جیسون، جیل؛ متسون، لیدیا؛ لیسی، فیونا (1400) مرور نوشتگان (سابقۀ پژوهش) فنون مرور نظام‌مند و سنتی، ترجمۀ حوریه احمدی، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی.
حافظ ابرو، عبدالله‌بن‌لطف‌الله (1380) زبدة التواریخ، به‌تصحیح سید کمال حاج سید جوادى، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
حلی، الحسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر (1375) کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین، به‌تحقیق حسین درگاهی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دلیر، نیره (1393) «مبانی نظری پادشاهی و سلطنت؛ بررسی تطبیقی فره ایزدی و ظل‌اللهی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال5، شمارۀ 20، 59-39.
______ (1394) «سیر تطور مفهوم ظل‌الله در تاریخ ایران دورۀ میانه؛ بر اساس منابع تاریخ‌نگاری و اندرزنامه‌ای»، مطالعات تاریخ اسلام، سال7، شمارۀ 26، 51-33.
رازی، نجم‌الدین (1352) مرصادالعباد، به‌اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1395) تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه عصر آقامحمدخان، تهران: سمت.
سرافرازی، عباس؛ ناصری، اکرم؛ علیزاده بیرجندی، زهرا (1397) «اندیشۀ ظل‌اللهی سلطان در نگرش تاریخ‌نگارانۀ مورخان عصر افشاری؛ نمونه‌پژوهی: عالم‌آرای نادری و جهانگشای نادری»، پژوهشهای تاریخی، دورۀ10، شمارۀ 1، 38-19.
سلیمانی، سعید؛ ترابی‌طباطبایی، سید جمال (1386) سکه‌های کورکانی و سوشارژها، تهران: مهد آزادی.
سمرقندى، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383) مطلع السعدین و مجمع البحرین، به‌تصحیح عبدالحسین نوایى، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
شبانکاره‌اى، محمدبن‌على‌بن‌محمد (1381) مجمع الانساب، به‌تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
شیرازی، عبدالله‌بن‌فضل‌الله (1338) تاریخ وصاف الحضره دراحوال سلاطین مغول، تهران: ابن‌سینا.
طب‍اطب‍ایی، سید ج‍واد (1375) خواجه نظامالملک، تهران: طرح نو.
_____________ (1377) زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: نشر کویر.
_____________ (1385) درآمدی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: کویر
_____________ (1386) دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران، تهران: مینوی خرد.
طباطبایی‌فر، سید محسن (1384) نظام سلطانی از دیدگاه اندیشۀ سیاسی شیعه، دورۀ صفویه و قاجاریه، تهران: نی.
طوسی، نظامالملک (1340) سیر الملوک؛ سیاستنامه، به‌تصحیح هیوبرت دارک، تهران: علمی و فرهنگی.
عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن‌اسکندر (1375) قابوسنامه، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، محمد (1361) نصیحه الملوک، تهران: بابک.
ف‍ی‍رح‍ی، داود (1378) قدرت، دان‍ش و مشروعیت در اسلام، تهران: نی.
________ (1386) تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: دانشگاه علومانسانی مفید
________ (1387) روش‌شناسی و اندیشۀ سیاسی در اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
________ (1382) نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، سمت.
کاشانی، عبدالله‌بن‌علی (1384) تاریخ اولجایتو، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
محمدی، ذکرالله؛ بی‌طرفان، محمد (1391) «انتقال و تحول اندیشۀ سیاسی فره ایزدی از ایران باستان به ایران اسلامی»، سخن تاریخ، سال6، شمارۀ16، 36-3.
منهاج‌الدین سراج، ابوعمر عثمان جوزجانى (1363) طبقات ناصرى، به‌تصحیح عبدالحى حبیبى، جلد1، تهران: دنیای کتاب.
هندوشاه نخجوانی، محمد (1976م) دستور الکاتب فی تعیین المراتب، به‌تصحیح عبدالکریم علی اوغلی علیزاده، مسکو: فرهنگستان علوم جمهورى شوروى سوسیالیستى آذربایجان.
Ahmadi, Mohammad (2018) "The Divine and Prophetic Manifestations of King in the Light of Metaphorical Worldview of Zel Allah (God's Shadow) in Rashid al-Din Vatvat’s Poetry", Literary Sciences, Year 9, Number 16, 9-37. Aqsaraei, Mahmoud b. Mohammad (1362) History of the Seljuks, edited by Osman Turan, Tehran: Asāṭīr. Dalir, Nayreh (2013) "Political Culture and Theoretical Basis of Kingship and Sultanate Comparative Study on Farr–e Izadi (divine charisma) and zell-allah (shadow of God)", Cultural History Studies, Year 5, Number 20, 39-59. Dalir, Nayreh (2014) "Evolutionary Trend of the Title “Zill-ullah” Throughout the Medieval Period of Iran History According to Historical sources and Andarz Nameh", Historical studies of Islam, year 7, number 26, 51-33. Ebn ʻArabšāh, Aḥmed b. Mohammad (1373) The Amazing Life of Timur, translated by Mohammad Ali Nejati, Tehran: Scientific and Cultural. Ebn Bābawayh, Mohammad b. Ali (šeīḵ Ṣadoūq) (1384) Ṯawab al-Aʻmāl, Edited by Hossein al-Alami, Qom: Al-Maktabah Al-Haydarīyya. Feirahi, Daoud (1378) Power, Knowledge and Legitimacy in Islam, Tehran: Nei. Feirahi, Daoud (1382) Political system and government in Islam, Tehran, Samt. Feirahi, Daoud (1386) History of State Transformation in Islam, Qom: Mofid University of Humanities Feirahi, Daoud (1387) Methodology and political thought in Islam, Qom: Research Institute for Islamic Sciences and Culture. Ghazālī, Mohammad (1361) Naṣīhat al-Molūk, Tehran: Bābak. Ḥāfīẓ Abrū (1380) Zobdat al-Tawārīḵ, edited by Seyed Kamal Haj Seyed Javadi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. Ḥelī, Al-Ḥassan b. Yūsof b. Motaḥar (1375) Kašf al-Yaqīn fī Fażżāʼīl Amīr al-Moʼmenīn, researched by Hossein Dargahi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. Hīndūšāh Naḵǰavānī, Mohammad (1976 AD) Dastūr al-Kātīb fī Taʻīn al-Marātīb, edited by Abdul Karim Ali Oghli Alizadeh, Moscow: Academy of Sciences of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic Jesson, Jill; Matheson, Lydia; Lacey, Fiona (1400) Doing your literature review : traditional and systematic techniques, translated by Houriyeh Ahmadi, Tehran: Research Institute for Humanities and Cultural Studies. ǰūweynī, ʻAlaaʼuddīn ʻAṭāmalek (1385) Tārīḵ-e ǰahāngošā-ye ǰūweynī, edited by Mohammad Qazvini, Volume 2, Tehran: Donyā-ye Ketāb. Kashani, Abdullah b. Ali (2004) History of Uljaito, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. Mīnhāǰ al-Dīn Sīrāǰ, Abū ʻOmar Othmān (1363) Ṭabaqāt Nāṣerī, Edited by Abdulhaei Habibi, volume 1, Tehran: Donyā-ye Ketāb. Mohammadi, Zekrullah; Bitarfan, Mohammad (1391) "The transfer and evolution of Farah Izadi's political thought from ancient Iran to Islamic Iran", Sokhn Tarikh, year 6, number 16, 3-36. ʻOnṣor al-Maʻālī, Keīkāvūs b. Eskandar (1375) Qābūsnāmeh, Tehran: Scientific and Cultural. Pelliot, Paul (2013) Chirine Bayani. Histoire secrete des mongols, translated by Shirin Bayani, Tehran: University of Tehran. Rāzī, Naǰmuddīn (1352) Mīrṣād al-ʻībād, edited by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Book Translation and Publishing Company. šabānkāreʼī, Mohammad b. ʻAlī b. Mohammad (1381) Maǰmaʻo Al-Ansāb, corrected by Mirhashim Mohhaddeth, Tehran: Amīr Kabīr. Samarqandī, Kamāluddīn Abd al-Razzāq (1383), Maṭlaʻo Al-Saʻdeīn wa Maǰmaʻo al-Bahreīn, edited by Abdul Hossein Navaei, Tehran: Research Institute for Human Sciences and Cultural Studies. Serafrazi, Abbas; Naseri, Akram; Alizadeh Birjandi, Zahra (2017) " Holy Aegis thinking of the King in Historical Attitudes of the Historians of Afshar Era (Tāriḵ-e ʿalamārā-ye nāderi - Tāriḵ-e jahāngošā-ye nāderi)", Historical Researches, Volume 10, Number 1, 19-38. šīrāzī, Abdullāh b. Fazlullāh (1338) Tārīḵ Waṣāf al-Ḥażrah Dar Aḥvāl Salāṭīn-e Mogūl, Tehran: Ebn Sīnā. Soleimani, Saeed; Torabi-Tabatabai, Seyyed Jamal (2006) Seke-hā-ye Korkānī va sūšār-hā, Tehran: Mahd-e Āzādī. Tabatabaei, Seyyed Javad (1375) Khwāǰe Niẓām al-Molk, Tehran: Ṭarḥ-e Nū. Tabatabaei, Seyyed Javad (1377) The decline of political thought in Iran, Tehran: Našr-e Kavīr. Tabatabaei, Seyyed Javad (1385) Introduction to the history of political thought in Iran, Tehran: Kavīr. Tabatabaei, Seyyed Javad (1386) An introduction to the theory of the degeneration of Iran, Tehran: Mīnavī-ye ḵerad. Tabatabaeifar, Seyyed Mohsen (2004) Nizam Sultani from the perspective of Shia political thought, Safavid and Qajar period, Tehran: Ney. Ṭūsī, Nīzām al-Molk (1340) Sīar al-Molūk, edited by Hubert Dark, Tehran: Scientific and Cultural. Zargarinejad, Gholamhossein (2015) History of Iran in the Qajar period of the era of Agha Mohammad Khan, Tehran: Samt.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 406 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 209 |
||