تأثیر مقتضیات زمان و مکان بر مفهوم تمکین و نشوز موثر در نفقه از دیدگاه فقه امامیه

Extended Abstract

Background & Purpose

 Tamkin, as one of the husband's rights in Islam (Hor Ameli, 1988), means creating conditions to meet sexual needs in any possible and expected situation, and in the broad sense, means the wife's general obedience to her husband in her duties to the husband and in marital matters (Tabrizi, 2003: 57), and if either spouse deviates from their obligatory duties, Noshouz will occur.

 Unquestionably, the gradual passage of the Shiite jurisprudence period had a positive impact on the formation and attention to the dimensions of Noshouz and Tamkin. During the period of jurisprudence, the proposed definition of wife's Noshouz has not changed significantly. Nevertheless, the definitions varied slightly according to the understanding of each jurist in his time regarding how the wife obeyed and the customs, social habits, and way of life appropriate to that period; Thus, the definition and cause of the husband's Noshouz have become clearer in each period than in the previous period, and the moral and just behaviour of the husband with the wife has been recommended in all periods. Due to changes in social conditions and gender roles, the breadth of these concerns has grown in recent years, and among the most important issues in the field of the family is the shift or lack thereof in the rights and responsibilities of couples.

 In the present study, unlike many comparable studies, the basis of this discussion - the principle of the possibility or impossibility of time's effect on Tamkin and Noshouz - and the conclusions we have achieved despite differing viewpoints on this subject are also presented. In addition, by providing additional arguments and justifications for his assertion regarding the amount of a woman's obedience to her husband, we have attempted to conclude the discussion and adopt a theory.

Method

 The present study's data is derived via library research. Methodologically, the research topic is descriptive-analytical and includes description, recording, and analysis of existing situations.

 After investigating and identifying the variables and influential aspects in a specific subject or phenomenon, the researcher draws a subjective conclusion and investigates the links between these components. Consequently, qualitative research has been conducted by intelligently describing and analyzing the acquired data.

 Our research population consists of the perspectives of earlier and later jurists and the conditions resulting from the changing way of life. Examining the perspectives of jurists in the discussion of Tamkin and Noshouz and judgment in the interim has been the focus of our efforts.

Findings

 The debate on the effect of a change in common law on the actuality of signatory rulings can be traced back to the discussion of the nature of signature in signatory rulings. It appears that Shari'a validation is necessary for signature rulings, but the majority of Shari'a evidence is Zanni-ul-Dalalah (uncertain signification) (Muzaffar, 2007: 6), which means that ijtihad in these evidence and deducing the ruling from them by considering certain characteristics can dispel many doubts about Shari'a rulings in various fields. The following are the characteristics and methods for modifying the rulings:

1. A) Changes in the jurist's perception of the origins of legal decisions
2. B) Changes in the subjects and restrictions of the rulings
3. C) Recognition of benefits and corruptions

 Before we can arrive at a conclusive theory on the effect of time on the limits of Tamkin and Noshouz, we must address three practical issues in this area.

• The concept and limits of Tamkin and Noshouz

 Whether or whether the wife's Noshouz is realized relies on the jurists' perception of the bounds and degree of the wife's obedience to her husband, a point of contention. Some jurists believe that the scope of the wife's Noshuz is equivalent to the scope of the husband's orders and prohibitions (Tarihi, 2007: 69), whereas the famous jurists believe that Noshouz is committing flagrant indecency by the wife (Najafi, 1981: 201; Hali, 2007).

• Husband's permission for the wife to leave the house

 Well-known jurists, even some of them, who have considered Noshouz as merely a special disobedience, have considered it absolutely forbidden (Haram) for a woman to leave home without her husband's permission and cause her to be deprived of maintenance costs (Nafaqah) except in necessary cases. (Mohaghegh Hali, 1409:569 ;Najafi, 1981: 341). Some jurists have spoken out against the fatwa, including the late Khoi and Allama Sheikh Fazlullah.According to Islamic experts, a reasonable departure from home does not necessarily violate the husband's rights or haram or corrupt act, as the husband's rights in married life are outlined. The existence of marital love and the non-commercial nature of the marital connection provides the foundation for this right's full realization. If leaving the house means separation from the husband, it conflicts with the husband's right to satisfy his sexual demands.

 Consideration of the right of women to own property, the customary meaning of leaving the house, and the verbal agreement of the majority of men to daily outings, as well as the seeming incompatibility of sanctity with certain Sharia rules, can be helpful in this regard.

• Employment and education

In regards to the employment and education of the wife, while maintaining the husband's headship over the family, it appears that the husband has the right to forbid the wife from her current job if it is contrary to the family's best interests or the couple's dignity, but has no right to oppose her employment.

• The chosen theory

 According to the main discussion, the criterion in obedience is human performance in which he/she lives in that special circumstances, and his/her behaviour is accepted by the custom of time and place, and in this regard, it has both typical and personal aspects, and in determining the examples of obedience, one should pay attention to the role of custom, ethics, time and place, and in general, the concept of Tamkin can be considered as accepting the male head in the family. One of the important evidence to prove this claim is the relationship between the obligation of maintenance cost and permanent marriage, as well as the right of older women to maintenance cost even if they are unable to obey.

 According to the main discussion, the criterion in obedience is human performance in which he or she lives in those particular conditions, and his or her behaviour is approved by the customs of the time and place. It has both typical and personal elements in this sense. When determining examples of obedience, one should consider the role of custom, ethics, period, and place, and the notion of Tamkin can be thought of as accepting the male head of the household in general.

Discussion and conclusion

 Absolute woman obedience is not acceptable, given the importance of time, place, custom, and morality in determining instances of obedience. In a special sense, Tamkin is one of the husband's sexual rights, the most significant result of which is receiving maintenance costs. In a general sense, Tamkin is a custom, and the concept of Tamkin can be thought of as acknowledging the husband as the head of the family.

Tamkin is a reciprocal rule with a moral component, and the conflict between Tamkin and maintenance costs is nothing more than the mutual respect of spouses for each other's rights and the fulfilment of their obligations.

 The wife's Noshuz refers to her refusal to accept the man as the family's leader, and the husband is not responsible for such a woman. As a result, when discussing the importance of women's presence in many professions, if we regard each outing as a wife's Noshuz, this becomes a problem.

Ethical considerations

Compliance with research ethics: This research was carried out in accordance with the ethical guidelines for human research.

Funding: This research was not supported by any institution.

Authors' Contribution: Dr. Mohammad Bahrami Khoshkar was the corresponding writer and supervisor, and Dr. Seyed Abolghasem Naghibi was the consultant.

Conflict of interest: This study does not directly or indirectly conflict with the interests of any individual or group.

Acknowledgements: I'd like to express my gratitude to everyone who helped with this study.

زمینه و هدف

تمکین به عنوان یکی از حقوق زوج در اسلام(حر عاملی، 1409) دارای دو معنای خاص و عام می باشد. ایجاد شرایطی برای رفع نیازهای جنسی در هر موقعیت ممکن و متعارف ، تمکین خاص و اطاعت کلی زن از شوهر در وظایف خود نسبت به شوهر و در مسائل زناشویی، تمکین عام نامیده می شود (تبریزی، 1382،ص57) و چنانچه هر یک از همسران از وظایف واجب خود خارج شود نشوز واقع می شود.

تاثیر مثبت گذشت تدریجی دوران فقه شیعه بر روند شکل‌گیری و توجه به ابعاد تعریف نشوز و تمکین، غیر قابل انکار است. تغییر قابل توجهی در تعریف ارائه شده از نشوز زن در طول دوران فقهی مشاهده نمی شود فقط با توجه به فهم و درک هر فقیه در زمان خویش نسبت به چگونگی تمکین زوجه و عرف و عادات اجتماعی و سبک زندگی متناسب با آن دوره، اندکی تفاوت داشته است؛ منتها تعریف و اسباب نشوز زوج، در هر دوره نسبت به دوره پیشین روشن تر گشته است و در تمامی دوران ها، توصیه به رفتار اخلاقی و عادلانه زوج با زوجه شده است.

در عصر حاضر، ابعاد این مباحث با توجه به دگرگونی شرایط اجتماعی و تغییر در نقش های جنسیتی، گسترده شده و از جمله مسائل مهم در حوزه خانواده دگرگونی یا عدم آن در حقوق و تکالیف زوجین هست.

در پژوهش حاضر برخلاف بسیاری از تحقیقات مشابه، مبنای این بحث یعنی اصل امکان یا عدم امکان تاثیر زمان بر تمکین و نشوز و آنچه که با وجود اختلاف نظریات در این مبحث به آن رسیده ایم نیز آورده شده است و هم چنین با ارائه دلایل و توجیهات جدید بر ادعای خود پیرامون گستره اطاعت زن از همسر، سعی در تکمیل بحث و اتخاذ یک نظریه شده است.

روش

داده ها در تحقیق حاضر، متکی بر یافته های تحقیق کتابخا نه ای است. موضوع تحقیق از نظر روش، توصیفی_ تحلیلی می باشد و شامل توصیف، ثبت و تحلیل شرایط موجود می باشد.

پس از بررسی و شناسایی متغیرها و عوامل موثر در یک موضوع یا پدیده خاص، به استنتاج ذهنی و بررسی روابط بین این عوامل می پردازد. لذا با توصیف و تحلیل هوشمند اطلاعات جمع آوری شده، تحقیق کیفی انجام گرفته است.

نظرات فقهای متقدم و متأخر و شرایط ناشی از سبک زندگی جدید، جامعه تحقیق ما را تشکیل می دهد. تلاش ما بر این بوده است که با شناسایی شرایط وضع فعلی و در نظر گرفتن اصول مسلم در اجتهاد شیعه، به بررسی نظرات فقها در بحث تمکین و نشوز و قضاوت در این میان بپردازیم.

یافته ها

مبنای بحث تاثیر تغییر عرف بر فعلیت احکام امضایی، به بحث ماهیت امضاء در احکام امضایی برمی گردد. به نظر می رسد، جعل اعتبار از سوی شارع برای احکام امضایی لازم است منتها غالب ادله احکام شرعی به صورت ظنی الدلاله هستند(مظفر، 1386،ج1، ص6) که اجتهاد در این ادله و استنباط حکم از آن ها با لحاظ شاخصه هایی می تواند بسیاری از شبهات موجود در مورد احکام شرعی در زمینه های مختلف را برطرف کند. این شاخصه ها و روش های تغییر احکام به این شرح می باشند:

الف_  تغییر فهم فقیه از منابع احکام

ب_ دگرگونی در موضوعات احکام و قیود آن ها

ج_ تشخیص مصالح و مفاسد

جهت رسیدن به نظریه نهایی در مبحث تاثیر زمان در محدوده تمکین و نشوز، ابتدا باید به سه مبحث موثر در این زمینه پرداخت.

1_ مفهوم و محدوده نشوز و تمکین

محقق شدن یا نشدن نشوز زوجه، به فهم حدود و گستره اطاعت زن از همسر بستگی دارد که دراین باره میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.

برخی از فقها قائل اند گستره نشوز زوجه به اندازه گستره اوامر و نواهی شوهر است.(طریحی، 1386، ص69) اما مشهور فقها قائل اند نشوز، انجام فاحشه مبینه توسط زوجه است(نجفی، 1981، ج31، ص201؛ موسوی خمینی، ج2، ص3132؛ حلی(محقق)، 1409، ج2، ص347)

2_ اذن شوهر برای خروج همسر از منزل

مشهور فقها، حتی برخی از آن ها که نشوز را صرفا عدم تمکین خاص دانسته اند، مطلق خروج زن بدون اذن شوهر از منزل را حرام و موجب نشوز دانسته و جز در مواقع ضروری باعث محرومیت از نفقه می دانند. (محقق حلی، 1409، ج2، ص569- نجفی، 1981، ج31، ص341) 

برخی فقها مانند مرحوم خویی و علامه شیخ فضل الله برخلاف فتوای مشهور نظر داده اند.

به نظر می رسد خروج متعارف از منزل، لزوماً پایمال کردن حق شوهر یا عمل حرام یا مفسده ای را به همراه نمی آورد، زیرا علمای دینی، حقوق شوهر در زندگی زناشویی را مشخص می دانند. وجود محبت زناشویی و نیز رابطه خارج از منفعت طلبی در زندگی مشترک، موجب فراهم شدن زمینه جهت برآورده شدن این حق به طور کامل می شود. در صورتی که خروج از منزل، شکل ترک منزل و معنای جدایی از شوهر را داشته باشد، با حق برآوردن نیازهای جنسی زوج معارض می شود.

توجه به حق تصرف زن در اموال خویش و مدنظر قراردادن معنای عرفی خروج از منزل و رضایت غالب مردان به اذن فحوا به خروج های متداول روزانه و همچنین عدم سازگاری ظاهری مطلق حرمت با برخی قواعد مسلم شرعی نیز می تواند در این زمینه راهگشا باشد.

3_ اشتغال و تحصیل

به نظر می رسد در مسأله اشتغال و تحصیل زوجه نیز با حفظ ریاست مرد بر خانواده، مرد حق منع زن از شغل کنونی وی که با مصالح خانواده یا حیثیات زوجین معارض است را دارد اما حق مخالفت مطلق و بی دلیل با اشتغال وی را ندارد

4_  نظریه منتخب

با توجه به بحث اصلی، ملاک در تمکین، عملکرد انسانی است که در آن شرایط خاص به سر می برد و رفتارش مورد قبول عرف زمان و مکان می باشد و از این لحاظ هر دو جنبه نوعی و شخصی را دارا می باشد و در تعیین مصادیق تمکین باید به نقش عرف، اخلاق، زمان و مکان توجه کرد و در کل می توان مفهوم تمکین را پذیرش ریاست مرد در خانواده محسوب کرد. از شواهد مهم جهت اثبات این ادعا، رابطه وجوب نفقه با نکاح دائم و همچنین استحقاق زنان مسن برای نفقه حتی در صورت عدم توانایی برای تمکین می باشد.

بحث و نتیجه گیری

با توجه به نقش زمان، مکان، عرف و اخلاق در تعیین مصادیق تمکین، اطاعت زن به صورت مطلق قابل پذیرش نیست. تمکین به معنای خاص از جمله حقوق جنسی شوهر به شمار می آید که مهم ترین اثر مترتب بر آن، دریافت نفقه است. تمکین به معنای عام، امری عرفی محسوب می شود و در کل می توان مفهوم تمکین را پذیرش ریاست مرد در خانواده محسوب کرد.

تمکین حکمی دوجانبه است که جنبه اخلاقی هم دارد و تقابل تمکین و نفقه، چیزی غیر از احترام متقابل همسران به حقوق هم و انجام تکالیف در مقابل یکدیگر نیست.

نشوز زن به معنای نپذیرفتن مرد به عنوان سرپرست خانواده است و مرد نیز مسئولیتی در قبال چنین زنی ندارد؛ لذا در بحث خروج از منزل نیز با توجه به نیاز جوامع به حضور زنان در عرصه های مختلف، اگر هر خروجی را به معنای نشوز زن تلقی کنیم، این امر، مسئله ساز می شود.

زمینه و هدف

تمکین به عنوان یکی از حقوق زوج در اسلام(حر عاملی، 1409) دارای دو معنای خاص و عام می باشد. ایجاد شرایطی برای رفع نیازهای جنسی در هر موقعیت ممکن و متعارف ، تمکین خاص و اطاعت کلی زن از شوهر در وظایف خود نسبت به شوهر و در مسائل زناشویی، تمکین عام نامیده می شود (تبریزی، 1382،ص57) و چنانچه هر یک از همسران از وظایف واجب خود خارج شود نشوز واقع می شود.

تاثیر مثبت گذشت تدریجی دوران فقه شیعه بر روند شکل‌گیری و توجه به ابعاد تعریف نشوز و تمکین، غیر قابل انکار است. تغییر قابل توجهی در تعریف ارائه شده از نشوز زن در طول دوران فقهی مشاهده نمی شود فقط با توجه به فهم و درک هر فقیه در زمان خویش نسبت به چگونگی تمکین زوجه و عرف و عادات اجتماعی و سبک زندگی متناسب با آن دوره، اندکی تفاوت داشته است؛ منتها تعریف و اسباب نشوز زوج، در هر دوره نسبت به دوره پیشین روشن تر گشته است و در تمامی دوران ها، توصیه به رفتار اخلاقی و عادلانه زوج با زوجه شده است.

در عصر حاضر، ابعاد این مباحث با توجه به دگرگونی شرایط اجتماعی و تغییر در نقش های جنسیتی، گسترده شده و از جمله مسائل مهم در حوزه خانواده دگرگونی یا عدم آن در حقوق و تکالیف زوجین هست.

در پژوهش حاضر برخلاف بسیاری از تحقیقات مشابه، مبنای این بحث یعنی اصل امکان یا عدم امکان تاثیر زمان بر تمکین و نشوز و آنچه که با وجود اختلاف نظریات در این مبحث به آن رسیده ایم نیز آورده شده است و هم چنین با ارائه دلایل و توجیهات جدید بر ادعای خود پیرامون گستره اطاعت زن از همسر، سعی در تکمیل بحث و اتخاذ یک نظریه شده است.

روش

داده ها در تحقیق حاضر، متکی بر یافته های تحقیق کتابخا نه ای است. موضوع تحقیق از نظر روش، توصیفی_ تحلیلی می باشد و شامل توصیف، ثبت و تحلیل شرایط موجود می باشد.

پس از بررسی و شناسایی متغیرها و عوامل موثر در یک موضوع یا پدیده خاص، به استنتاج ذهنی و بررسی روابط بین این عوامل می پردازد. لذا با توصیف و تحلیل هوشمند اطلاعات جمع آوری شده، تحقیق کیفی انجام گرفته است.

نظرات فقهای متقدم و متأخر و شرایط ناشی از سبک زندگی جدید، جامعه تحقیق ما را تشکیل می دهد. تلاش ما بر این بوده است که با شناسایی شرایط وضع فعلی و در نظر گرفتن اصول مسلم در اجتهاد شیعه، به بررسی نظرات فقها در بحث تمکین و نشوز و قضاوت در این میان بپردازیم.