پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 960 |
| تعداد مقالات | 7,922 |
| تعداد مشاهده مقاله | 13,383,311 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,506,245 |
ضمیر انعکاسی «خود خود» در غزلیات شمس (بررسی بازتاب یک ویژگی گویشی) | ||
| ادبیات عرفانی | ||
| مقاله 5، دوره 16، شماره 39، دی 1403، صفحه 123-139 اصل مقاله (482.47 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jml.2025.48787.2629 | ||
| نویسنده | ||
| محسن صادقی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مولانا در آفرینش‌های ادبی خود، به زبانِ طبیعی خانواده‌‌اش که زبان ناحیۀ وَخش و بلخ و شرقِ خراسان است، بسیار توجه داشته است؛ ازاین‌رو، بهره‌گیری از گویش‌های محلی این مناطق، برای فهم بهتر آثار وی اهمیت فراوان دارد. در غزلیات شمس، علاوه‌بر «خویش»، «خویشتن» و «خود» گاه «خودِ خود» نیز به‌عنوان ضمیر مشترک دیده می‌شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی کاربرد اخیر است. برای دستیابی به این هدف، نخست شاهدهای ناظر بر کاربرد «خودِ خود» در غزلیات شمس و برخی متون دیگر ذکر می‌گردد، سپس تداوم و بقای آن در برخی گویش‌های امروزی نشان داده می‌شود. آن‌گاه، به‌کمک شمّ گویشی نگارنده، جوانب مختلف آن به‌دقت بررسی می‌گردد. بر این پایه، «خودِ خود» در گویش‌های فارسی رایج در بلخ، هرات، مناطق هزاره‌نشین افغانستان، شرقِ خراسان جنوبی و شرق خراسان رضوی و برخی متون کهن متعلق به این مناطق، «ضمیر انعکاسی» است و می‌تواند در جمله، نقش‌های دستوری مفعول بی‌واسطه، مفعول باواسطه و مضاف‌الیه را بر عهده گیرد. بیان این نکته هم ضرورت دارد که سبک‌شناسان و زبان‌شناسان، پیرامون اهمیت توجه به تفاوت‌های ناشی از متغیرهای جغرافیایی در گونه‌ها و سبک‌های فارسی اتفاق‌نظر دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مولوی؛ غزلیات شمس؛ ضمیر انعکاسی؛ خراسان؛ گویش؛ گویش‌های ایرانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The reflexive pronoun “khode khod” in Ghazaliyate Shams (A study of the reflection of a dialectal attribute) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Sadeghi | ||
| Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, Payame- Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In his literary works, Jalāl al-Dīn Muḥammad Rūmī paid great attention to the native language of his family, which originated in the Vakhsh, Balkh, and eastern Khorasan regions. Therefore, understanding the native dialects of these regions is crucial for a more thorough appreciation of his works. In Ghazaliyate Shams , alongside “khod”, “ khish” and “khishtan”, the pronoun “khode khod” is also sometimes observed. This study aims to investigate the contemporary usage of“khode khod.”. To achieve this, the study first presents evidences the usage of “khode khod” in Ghazaliyate Shams and other relevant texts. It then demonstrates its continuity and survival in certain modern dialects. Subsequently, with the help of the author's dialectal intuition, its various aspects are carefully examined. The findings indicate that, "khode khod" in the Persian dialects common in Balkh, Herat, the Hazara regions of Afghanistan, eastern South Khorasan and eastern Khorasan Razavi, and some ancient texts belonging to these regions, is a "reflexive pronoun" and can assume the grammatical cases of direct object, indirect object, and genitive case in a sentence. It is also necessary to state that stylistics and linguists agree on the importance of paying attention to the differences resulting from geographical variables in Persian varieties and styles. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Rumi, Ghazaliyate Shams, Reflexive pronoun, khode khod, Khorasan, Dialect, Iranian dialects | ||
| مراجع | ||
|
القاسمی، محسن. (1385). دستورتاریخی زبان فارسی. چاپ5. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
انصاری، عبدالله‌‌بن‌‌محمد. (1386). طبقاتالصوفیه. با مقدمه، مقابله، تصحیح و فهارس محمدسرور مولایی. چاپ2. تهران: توس.
خانلری، پرویز. (1382). تاریخ زبان فارسی. جلد3. تهران: فرهنگ نشر نو.
خاوری، محمدجواد. (1395). امثال و حِکَم مردم هزاره. تهران: مؤسسۀ انتشارات عرفان.
رجایی بخارایی، احمدعلی. (1375). لهجۀ بخارایی. چاپ2. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
صادقی، محسن. (1393). «مری، واژه‌ای نادر در شاهنامه». فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان). (8): صص 129- 123.
صادقی، محسن. (1402). «پرتوی نو بر فعل ربطی «اید» در طبقاتالصوفیه». ادبیات عرفانی. دانشگاه الزهرا(س). 15(35). صص33- 9.
صادقی، محسن و دیگران. (1399). گنجینۀ گویش‌های ایرانی (استان خراسان 1). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
طبیب‌زاده، امید. (1382). «مفعول نشانۀ اضافه‌ای در زبان فارسی». نامۀ فرهنگستان. (21). صص 117- 103.
عطار، فریدالدین محمدبن‌ابراهیم نیشابوری. (1386). مصیبت‌نامه. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: سخن.
فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
فتوحی، محمود. (1398). «سندی دربارۀ زادگاه عطار: کُندشتَن یا کدکن». جشن‌نامۀ دکتر سیروس شمیسا. به‌کوشش یاسر دالوند. تهران: کتاب سده. صص 668- 656.
فکرت، محمدآصف. (1376). فارسی هروی: زبان گفتاری هرات. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
فکرت، محمدآصف. (1400). لهجۀ بلخ و دریافت بهتر سخن مولانا. چاپ2. تهران: عرفان.
محمودی، ذبیح‌الله. (1395). فرهنگ گویشی مردم نهبندان. بیرجند: رزقی.
مشکوة‌‌الدینی، مهدی. (1386). دستورزبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتاری. مشهد: دانشگاه فردوسی.
مولوی، جلال‌الدین‌محمد. (1378). کلیات شمس. 10 جلد. با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ4. تهران: هرمس
مولوی، جلال‌الدین‌محمد. (1387). غزلیات شمس تبریز. 2 جلد. با مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی‌کدکنی. چاپ4. تهران: سخن.
مولوی، جلال‌الدین‌محمد. (1398). مثنوی معنوی. 2 جلد. به‌تصحیح و مقدمۀ محمدعلی موحد. تهران: هرمس.
میبدی، رشیدالدین ابوالفضل. (1371). کشف‌‌الاسرار و عدة‌‌الابرار: معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری. 10 جلد. به‌سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
نزاری قهستانی، سعدالدین. (1371). متن انتقادی دیوان حکیم نزاری قهستانی. به جمع و تدوین مظاهر مصفا. تهران: علمی.
Abolqasmi, Mohsen (2006), A Historical grammar of The Persian language, 5th edition, Tehran: Samt. (In Persian) Ansari, Abdullah bin Mohammad (2007), Tabaqat al-Sufiyah ,with the introduction, confrontation, correction and indexes by Mohammad Sorour Molaei,2nd edition. Tehran: Toos. (In Persian) Attar, Farid al-Din Mohammad bin Ibrahim Neyshaburi. (2007). Mosibat Name. With an introduction, corrections and comments by Dr. Mohammad Reza Shafi’i Kadkani. Tehran: Sokhan. (In Persian) Fekrat, Mohammad Asif(1997). Heravi Farsi: the spoken language of Herat, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian) Fekret, Muhammad Asif. (2021). the dialect of Balkh and a better understanding of the words of Rumi. Part II. Tehran: Erfan. (In Persian) Futohi, Mahmoud. (2011). Stylistics of Theories, Approaches and Methods. Tehran: Sokhan. (In Persian) Futohi, Mahmoud. (2019). “A document about the birthplace of Attar: Kundashtan or Kadkan”. The celebration of Dr. Sirus Shamisa, with the efforts of Yasser Dalvand. Tehran: Kitab Sadeh. pp. 668-656. Khanlari, Parviz (2003), history of Persian language, vol. 3, Tehran: Farhang Neshar No. (In Persian) Khavari, Mohammad Javad. (2016). Amsal-o Hekam of the Hazara People. Tehran: Erfan Publishing Institute. (In Persian) Meshkato dini, Mahdi (2007). Inroduction to Persian Transformational Syntax. Mashhad: Ferdowsi University. (In Persian) Meybodi, Abolfazl Rashid Al-din (1992). Kashf al-Asrar wa Udat al-Abrar : Known as the commentary of Khwaja Abdullah Ansari. 10 volumes. With the effort of Ali Asghar Hekmat. Tehran: Amir Kabir. (In Persian) Molavi, Jalaluddin Mohammad. (2019). Masnavi-ye-Ma'navi, Volume 2. Edited and introduced by Mohammad Ali Movahhed. 4th edition. Tehran: Hermes. (In Persian) Molavi, Jalaluddin Muhammad. (1999). Koliat-e Shams Tabrizi. 10 volumes. With corrections and footnotes by Badiozzaman Forouzanfar. Fourth volume. Tehran: Hermes. (In Persian) Molavi, Jalaluddin Muhammad. (2008). Ghazaliyate Shams Tabrizi With an introduction, corrections and comments by Dr. Mohammad Reza Shafi’i Kadkani. Tehran: Sokhan. (In Persian) Nizari Qohestani, Saad al-Din. (1992). Critical text of the Divan of Hakim Nizari Qohestani. Collected and edited by Mazahir Musafa. Tehran: Elmi. (In Persian) Rajai Bokharai, Ahmad Ali (1986). Bukhara dialect. 2nd edition. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian) Sadeghi, Mohsen (2020). The Treasure of Iranian Dialects (Khorasan Province 1). With the cooperation of Safura Sahragerd, Ali Asdalahi Dasht Beyaz, Hossein Parivash, Fazallah Barzegar, Habib Aghaei Bajestan, Ali Mohammadian Gash and Mojtabi Nahardani. Tehran: Academy of Persian Language and Literature (APLL) . (In Persian) Sadeghi, Mohsen. (2014). “Mary, a Rare Word in Shahnameh”. Lexicography (Special Issue of Farhangestan). Vol. 8: pp. 123-129. (In Persian) Sadeghi, M. (2024). A new light on the copula (verb) “ayad/ āyad” in Tabaqat Al- Soufiye. Mystical Literature, 15(35), 9-33. doi: 10.22051/jml.2023.45395.2528. (In Persian) Tabibzadeh, Omid. (2003). “The Object of the Additional Mark in the Persian Language”. Nameh Farhangestan. Vol. 21: pp. 103-117. (In Persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 162 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 19 |
||