دانشگاه الزهرا

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات24
تعداد شماره‌ها796
تعداد مقالات6,575
تعداد مشاهده مقاله9,650,102
تعداد دریافت فایل اصل مقاله7,325,271
قبادی, فرشته, درزی, قاسم. (1397). سیر تحول معناییِ انگارۀ «شاکله»؛ در گستره تفاسیر، دوره پیدایش و کلاسیک. جلوه هنر, 15(4), 156-184. doi: 10.22051/tqh.2019.20997.2118
فرشته قبادی; قاسم درزی. "سیر تحول معناییِ انگارۀ «شاکله»؛ در گستره تفاسیر، دوره پیدایش و کلاسیک". جلوه هنر, 15, 4, 1397, 156-184. doi: 10.22051/tqh.2019.20997.2118
قبادی, فرشته, درزی, قاسم. (1397). 'سیر تحول معناییِ انگارۀ «شاکله»؛ در گستره تفاسیر، دوره پیدایش و کلاسیک', جلوه هنر, 15(4), pp. 156-184. doi: 10.22051/tqh.2019.20997.2118
قبادی, فرشته, درزی, قاسم. سیر تحول معناییِ انگارۀ «شاکله»؛ در گستره تفاسیر، دوره پیدایش و کلاسیک. جلوه هنر, 1397; 15(4): 156-184. doi: 10.22051/tqh.2019.20997.2118

سیر تحول معناییِ انگارۀ «شاکله»؛ در گستره تفاسیر، دوره پیدایش و کلاسیک

تحقیقات علوم قرآن و حدیث
مقاله 6، دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 40، بهمن 1397، صفحه 156-184  XML اصل مقاله (815.54 K)
نوع مقاله: پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/tqh.2019.20997.2118
نویسندگان
فرشته قبادی email 1؛ قاسم درزی2
1دانشگاه علوم و تحقیقات
2دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
چکیده

منشأ و عامل اصلی کنش‌های انسانی در زمرۀ مهمترین مسائلی محسوب می‌شود که همیشه دغدغه اندیشمندان بوده است. قرآن کریم نیز در آیۀ 84 سورۀ إسراء، با مقولۀ کلیدیِ شاکله به این مساله اساسی پرداخته است. البته به‌ غیر از انگارۀ «شاکله» در گفتمانِ قرآنی مفاهیمِ مرتبط دیگری نیز وجود دارد. مفاهیمی از قبیلِ: تأثیراتِ مشیت الهی، اختیارات فردی و عوامل اجتماعی، در عملکرد انسان. انگارۀ شاکله، با اهمیت‌ترین واژه در این ارتباط محسوب می‌شود که مفسرین در طول تاریخِ تفسیر، نظراتِ مختلفی را پیرامونِ معنای آن مطرح کرده‌اند. به‌شکل خاص در دو دوره‌ی: پیدایش (دوران پیامبر و ائمه) و کلاسیک (از نیمه دوم قرن سوم تا ششم) شاهدِ تحول و تکاملِ روی‌آوردها به این انگاره هستیم؛ در دورۀ پدایش، عموماً نظرات مفسران مجمَل و بسیط است. امّا هر چه به جلو پیش می‌رویم، به‌شکل خاص در دورۀ کلاسیک، روش‌های مختلفی برای تبیینِ معنای این انگاره و پرده برداشتن از ابهامِ آن اتخاذ شده است. اولین روی‌آورد تبیین، استفاده از روایاتی است که میانِ «شاکله» و «نیت مومن» ارتباط برقرار می‌نمایند. پس آز آن نظریاتِ ترکیبی قابل رصد هستند. همچنین استفاده از پیش فرض‌های کلامی، عرفانی و ادبی نیز برای تبیین معنای شاکله قابل مشاهده هست. بنابراین مشاهدۀ تطور دیدگاه‌ها پیرامون معنای شاکله از یک توسعۀ معنایی در معنای این انگاره خبر می‌دهد.
کلید واژه: شاکله، تاریخ انگاره، دورۀ پیدایش تفسیر، دورۀ کلاسیک، مکاتب تفسیری.
کلیدواژه‌ها
"شاکله"؛ "تاریخ انگاره"؛ "دورۀ پیدایش تفسیر"؛ "دورۀ کلاسیک"؛ "مکاتب تفسیری"
عنوان مقاله [English]
The Semantic Evolution of the Concept of “Shākilah” in the Range of Exegeses and the Period of Origin and Classics
نویسندگان [English]
Fereshteh Ghobadi1؛ Ghasem Darzi2
1Department of Science and Research Branch
2Shahid Beheshti University;tehran; iran.
چکیده [English]
The source and main factor of human actions is among the most important issues have always being concerned by scholars. The holy Qur’an addresses this fundamental issue in the verse 17:84, with the key term of "shākilah". There are other relevant concepts with shākilah in Qur’anic discourse, such as effects of divine providence, individual authority and social factors on human performance. The concept of shākilah is the most important word, which exegetes have put forward different opinions on its meaning in the course of interpretive history. Specifically, in two periods of the emergence (the era of the Prophet (PBUH) and Imams (AS)) and the classics (from the second half of the third to the sixth centuries), we witness the evolution of the attitudes toward this notion; during the period of its origin and development, the commentators’ ideas are mostly simple and short, but by next centuries in the classical era, various methods have been adopted to explain the meaning of this notion and discover its ambiguity. The first approach of explanation is the use of narratives that communicate between the shākilah and “believer’s intention (nīyyah)”. Then, the mixed opinions are observable. Also, the use of verbal, mystical, and literary presuppositions is visible in order to explain its meaning. Therefore, observing the evolution of perspectives on the meaning of shākilah expresses a semantic development in the meaning of this notion.
کلیدواژه‌ها [English]
Keywords: shākilah, history of concept, the origin period, the classic period, interpreting schoolsativism"
مراجع
  1. قرآن کریم.
  2. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، (بی‌تا)، زاد المسیر فی علم تفسیر، بیروت: دارالکتاب العربی.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکرللطباعه.
  4. ازدی، عبدالله‌بن‌محمد، ( 1387ش)، الماء، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  5. اصفهانى، ابومسلم محمد بن بحر، (بی‌تا)، موسوعة تفاسیر المعتزلة، بی جا: بی نا.
  6. اصفهانی، مهدی نصر، (1389ش)، شایسته سالاری در مدیریت جامعه با تأکید بر اندیشه‌های سیاسی امام علی (ع)، سامانه نشریات، سال دوم، شماره دوم.
  7. ایازی، محمدعلی، (1393ش)، شناخت نامه تفسیر، تهران: نشر علم.
  8. بخاری، محمد اسماعیل، (1422ق)، صحیح بخاری، دمشق: دار طوق النجاه.
  9. برقی، ابوجعفر‌احمدبن‌محمدبن‌خالـد، (1371ق)، المحاسـن، قم: دارالکتب الاسـلامـی‍ة.
  10. بغوى، حسین بن مسعود، (بی‌تا)، تفسیر البغوى‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  11. پاکتچی، احمد، (1395ش)،  تاریخ تفسیر قرآن، تحقیق و تنظیم: محمد جانی پور، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  12. تقدیسی، محمد مهدی، (1392ش)، معناشناسی واژه دین در قرآن، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  13. ثعلبی، احمد بن محمد، (1422 ق)، الکشف و البیان، بیروت: دار احیاءالتراث.
  14. جرجانی، عبدالقاهر، (بی‌تا)، درج الدرر فی تفسیرالقرآن العظیم، بیروت: دارالفکر.
  15. جصاص، احمدبن علی، (بی‌تا)، احکام القرآن، بیروت: دارالحیات التراث العربی.
  16. ذهبی، محمدحسین، (بی‌تا)، التفسیر و المفسرون، بیروت: دارالحیات التراث العربی.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیه.
  18. ریپین، اندرو، (1382ش)، مروری بر تاریخچه تفسیر و تفسیر نگاری، مترجم مهرداد عباسی، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، دوره 9.
  19. زبیدی، محمد مرتضى، (1414)،‏ تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر‏.
  20. زرکشی، بدرالدین، (1391ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
  21. زمخشرى، محمود بن عمر،(1407ق)، الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
  22. زید بن على بن الحسین(ع)، (بی‌تا)، تفسیر الشهید زید بن على المسمى تفسیر غریب القرآن‏، بیروت: الدار العالمیة. 
  23. سُلَمی، محمدبن حسین، (1369ش)، حقائق التفسیر، تهران: مرکز دانشگاهی ایران.
  24. سمرقندى، نصر بن محمد، (بی‌تا)، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم‏، بیروت: دار الفکر.
  25. شریف رضی، محمد حسین، (بی‌تا)، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، بیروت: دار الاضواء.
  26. صدوق، محمد بن علی، (1398ق)، التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  27. صعیدی، عبدالفتاح، (بی‌تا)، الافصاح فی‌ فقه ‌اللغه، قم: النشر التابع الاعلام.
  28. طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008م)، التفسیر کبیر، اردن: دارالکتاب الثقافی.
  29. طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
  30. طبری، محمدبن جریر، (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
  31. طوسی، محمد بن حسن،(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
  32. عقیق بخشایشی، (1371ش)، طبقات مفسران شیعه، قم: نوید اسلام.
  33. فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1409ق)، العین‏، قم: نشر هجرت‏.
  34. فردریک ماتیوس، دنی، (1390ش)، امت و جامعه، ترجمه‌ فرهنگ مهروش،  درضمن: دائره‌المعارف قرآن، تهران: انتشارات حکمت.
  35. قرطبی، محمدبن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  36. قشیری، عبدالکریم بن هوازن، (1390ق)، لطائف الاشارات، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.
  37. قمی، علی بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر قمی، قم: دارالکتاب.
  38. کلینى، محمد بن یعقوب‏، (1407ق)، اصول کافی، قم: دار الکتب الإسلامیة.
  39. گاتنشال، جاناتان، (1395ش)، حیوان قصه گو، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
  40. گرنفل، مایکل، (1389ش)، مفاهیم کلیدی بردیو، مترجم: مهدی لیبی، تهران: افکار.
  41. ماتریدی، محمدبن محمد، (بی‌تا)، تأویلات أهل السنة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  42. ماتریدی، محمدبن محمد، (ق1427)، التوحید، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  43. ماوردی، علی‌بن‌محمد، (بی‌تا)، النکت ‌و العیون، بیروت: دارالکتب ‌العلمیه.
  44. معلوف، لوئیس، (1387ش)، المنجد، ترجمه بندرریگی، تهران: انتشارات اسلامی.
  45. میبدی، احمدبن محمد، (1339ش)، کشف الاسرار و عدة الابرار، (تفسیر خواجه عبدالله انصاری)،تهران: نشر تهران.
  46. نحاس، احمدبن محمد، (بی‌تا)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  47. هوارى، هود بن محکم‏، (1426ق)، تفسیر کتاب الله العزیز، تهران: دار البصائر.
  48. وزیر مغربی، حسین بن علی، (1421ق)، المصابیح، محقق: عبدالکریم بن صالح بن عبدالله، رساله دکتری.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 583
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 792


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب