پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 916 |
| تعداد مقالات | 7,528 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,239,067 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,656,931 |
صورت‌بندی تأثیرات معروف و منکر در تاریخ سیاسی معتزله | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 1، دوره 29، شماره 42 - شماره پیاپی 132، شهریور 1398، صفحه 9-28 اصل مقاله (317 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2019.21546.1737 | ||
| نویسنده | ||
| علی آقاجانی* | ||
| دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) و مدرس دانشگاه قم | ||
| چکیده | ||
| جایگاه راهبردی معروف و منکر در کلام سیاسیِ معتزله به گونه‌ای که امامت ذیل آن قرار می‌گیرد و تأثیرات ژرفی بر تاریخ سیاسی این گروه گذاشته است. مقاله حاضر با بهره‌گیری از چارچوب نظری مبتنیِ بر گونه‌شناسی مبارزة مثبت، منفی و مشارکت در قدرت، این تأثیر را کاویده است و در پاسخ به این پرسش که جایگاه و سطوح تأثیرگذاری معروف و منکر در تاریخ معتزله چیست، فرضیه خود را مبنی بر ظرفیت و گستردگی اصل پنجم معتزله نسبت به کنش اجتماعی فرهنگی و کنش سیاسی در گستره تاریخ به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در قالب سه رهیافتِ مبتنی بر چارچوب نظری به آزمون گذاشته است. بر این اساس، مقاله بر آن است که سه رهیافتِ تاریخی هم‌زمان در مواجهه با معروف و منکر در میان معتزله هویداست: رهیافت مبارزة مثبت، که درصدد مبارزة رویارو با حاکمان نامشروع است و به اِعمال آخرین مرتبة امر به معروف و نهی از منکر یعنی قیام بالسیف دست می‌زند؛ نمونه آن شرکت در قیام حسنیان و مشارکت در قیام علیه ولید بن یزید است. رهیافت مبارزة منفی، که تا پایة خروج و قیام پیش می‌رود اما از آن پیش‌تر نمی‌رود و به اقدام عملی دست نمی‌زند که نمونة آن اقدامات واصل بن عطا و عمرو بن عبید است. رهیافت شرکت در قدرت که دست‌یابی به مراکز سلطه را وسیلة لازمی برای نشر عقاید خود و امر به معروف و نهی از منکر می‌شمرد که نمونة آن ابن ابی‌دؤاد و ثمامة بن اشرس است. این سه رهیافت سه صورت‌بندیِ انقلابیون، اصلاحیون و منفعلان را در کنارِ دولت شبه‌ایدئولوژیک و اقتدارگرا در تاریخ سیاسی معتزله برمی‌سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معتزله؛ تاریخ سیاسی؛ معروف و منکر؛ رهیافت مبارزة مثبت؛ رهیافت مبارزة منفی؛ رهیافتِ شرکت در قدرت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Formation of Effects of Vice and Virtue in Political History of Muʿtazila | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Aqajani | ||
| PhD in Political Silences, Baqir al-Olum University; Lecturer in University of Qom | ||
| چکیده [English] | ||
| The strategical position of vice and virtue in the political theology of Muʿtazila, as Imamat is next to it, has had extreme effects on the political history of this group. This research, using a theoretical framework of the typology of the positive and negative fight, and participation in power, has studied this impact. Responding to the question of the position and impact level of vice and virtue in history of Muʿtazila, the theory of capacity and dimension of the fifth element of Muʿtazila toward social-cultural act and political act in history, has been tested in the form of three approaches based on the theoretical framework. Therefore, the article shows that there are three historical approaches toward vice and virtue between Muʿtazilids: The approach of positive fight that is about to combat with illegitimate rulers, as taking part in the uprising of Hassanids and the uprising against Valid b. Zaid. Next is the approach of the negative fight that goes on close to an insurgency but does not make an effective action, as Wasil b. ‘Ata and ‘Amr b. Ubaid did. The third approach is cooperating in power as the think having access to the centers of authority is necessary for spreading their opinion, as Ibn Abī Duʾād and T̲h̲umāma b. As̲h̲ras did so. These three approaches show the formation of Revolutionaries, Reformists, and Indecisives beside the semi-Idealogic and authoritarian government in the history of Muʿtazila. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muʿtazila, Political History, Vice and Virtue, Positive fighting approach, Negative fighting approach, Cooperating in power approach | ||
| مراجع | ||
|
- ابن ابى الحدید(1387ق). شرح نهج‌البلاغه. بیروت: دار احیاء التراث العربى. - ابن خلکان(1977م). وفیات الاعیان. بیروت: دارصادر. - ابن صفدی(1411ق). الوافی باالوفیات. تحقیق شکری فیصل بیروت: داراالنشر. - ابن عبدربه(1411ق). العقد الفرید. بیروت: دارالکتب العربی. چاپ اول. - ابن قتیبه(۱۴۲۴ق). المعارف. بیروت: دارالکتب العلمیه. - ابن قتیبه(1416ق). عیون الاخبار. بیروت: دارالکتب العربى. چاپ دوم. - ابن کثیر(1408ق). البدایة و النهایة. تحقیق علی شیری. بیروت: داراحیاء التراث العربی. - ابن مرتضى(1380ق). طبقات المعتزله. بیروت: دارمکتبه الحیاة. - ابن ندیم (بی‌تا). الفهرست. تصحیح: محمدرضا تجدد. مکتبة الاسلامى. مکتبة الجعفرى. - استنفورد، مایکل(1382ق). درآمدی بر فلسفه تاریخ. احمد گل‌محمدی. تهران: نشر نی. چاپ اول. - اسمائیل، محمود(1411ق/ 1991م ). الادارسه. چاپ اول: مکتبة مدبولى. - اشعرى(1405ق). مقالات الاسلامیین. تصحیح: هلموت ریتر. - اصفهانی، ابوالفرج(1407ق). الاغانى. بیروت: دارالفکر. - ------------ (بی‌تا). مقاتل الطالبیین. بیروت: دارالمعرفه. - افتخاری، اصغر(1380). «درآمدی بر نسبت رقابت سیاسی با سرانة ناامنی». در: مجموعه مقالات چالش‌های سیاسی در ایران امروز، مجموعه مقالات منتشرشده. جلد اول. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - بستانى، بطرس(1993م). محیط المحیط. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. - بغدادى(1404). اصول‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه. چاپ سوم. - بغدادى(1419ق). الفرق بین الفرق. محمد محیى‌الدین عبدالمجید. بیروت: مکتبة العصریة. - بلخی(بی‌تا). فضل الاعتزال و طبقات المعتزله. تونس: دارالتونسیه. - تفتازانى(بى‌تا). شرح العقائد النسفیة. تحقیق محمد عدنان درویش. بىجا. - جاحظ (1409ق). البیان و التبیین. ارومیه: کتابخانه ارومیه. - ------ (1411ق). رسائل جاحظ. بیروت: دارالجیل. - جارالله، زهدی حسن (۱۴۱۰ ق/۱۹۹۰ م). المعتزله. الموسسة العربیة للدراسات و النشر. - جعفریان، رسول(1372). مناسبات فرهنگى معتزله و شیعه. قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى. چاپ اول. - حموی، یاقوت(1361ش). معجم‌الادبا. برگردان عبدالمحمد آیتی. تهران: سروش. - خیاط(بى‌تا). الانتصار. قاهره: مکتبة الثقاقة الدینیة. - دوورژه، موریس(1377ق). بایسته‌های جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر دادگستر. چاپ اول. - دینوری، ابوحنیفه(1364ش). الاخبار الطوال. برگردان محمد مهدوی‌دامغانی. تهران: نشر نی. چاپ اول. - زمخشرى، (بى‌تا). کشاف. بیروت: دارالمعرفة. - سالم، عبدالرحمان(1410). التاریخ السیاسى للمعتزله. قاهره: دارالثقافة. - سیوطی(1406ق). تاریخ الخلفاء. تحقیق: قاسم رفاعی و محمد عثمانی. بیروت: دارالقلم، چاپ اول. - شهرستانى(بی‌تا). الملل و النحل. بیروت: دار. - طبری، محمد بن جریر(1403ق.). تاریخ طبری. بیروت: مؤسسة الاعلمی. - طوسی ، محمدحسن(1414ق.). امالى. بیروت: دارالثقافة. - طوسى، محمدحسن(بی‌تا). التبیان. تصحیح احمد حبیب فیض العاملى. دار احیاء التراث العربى. - علم الهدى، مرتضى(بی‌تا). امالى مرتضى. تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم. داراحیاءالکتب العربیة. - عمارة، محمد(بی‌تا). المعتزلة و الثورة. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات. - قاضی عبدالجبار (بی‌تا). المغنى. قاهره: المؤسسة المصریة للعامه للتألیف. بی‌تا. - ---------- (1386ق). تثبیت دلائل النبوة. بیروت: دار العربیة. - ---------- (1408ق). شرح الاصول الخمسه، تحقیق عبدالکریم عثمان، قاهره: مکتبة وهبة، چاپ دوم. - ---------- (1393ق). فضل الاعتزال و طبقات المعتزلة. تحقیق فؤاد سید. دار الو. - ---------- (1972 م). المنیة و الأمل. تحقیق: سامى نشار و عصام‌الدین محمد. اسکندریه: دار المطبوعات الجامعیة. - قاضى، احمد عرفات(1996م). الفکر التربوى عند المتکلمین المسلمین و دوره فى بناء الفرد والمجتمع. قاهره: الهیئة المصریه العامه للکتاب. - کوک، مایکل(1384ش). امر به معروف و نهى از منکر در اندیشه اسلامى. ترجمه احمد نمایى. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى. چاپ اول. - گل محمدی، احمد(1389). «بازتعریف تاریخ سیاسی، پیشنهادی برای ساماندهی تاریخ سیاسی‌پژوهی». دو فصلنامة تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری. دانشگاه الزهرا شماره 5. بهار و تابستان. - مراد، سعید(1992م.). مدرسة البصرة الاعتزالیة، قاهره: مکتبة الانجلو. - مسعودی(1387ق). مروج‌الذهب. بیروت: دارالاندلس. بی‌تا. - ------ (1365ش). مروج‌الذهب. برگردان ابوالقاسم پاینده. تهران: علمى و فرهنگى. - مقالع، عبدالعزیز (1982م). قراءة فى فکر الزیدیه والمعتزله، بیروت: دارالعوده. - نجفیان رضوی، لیلا(1394ق). حیات سیاسی حسنیان تا سال ۱۴۵ هجری، تهران: پژوهشکدة تاریخ اسلام. - ال‍ه‍ی‌‌زاده، محمدحسن(1385). «ج‍ن‍ب‍ش حسنیان: م‍اه‍ی‍ت ف‍ک‍ری و ت‍ک‍اپ‍وه‍ای سیاسی». ش‍ی‍ع‍ه‌‌ش‍ن‍اس‍ی. قم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 779 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 511 |
||