پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 24 |
| تعداد شماره‌ها | 796 |
| تعداد مقالات | 6,575 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,649,986 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,325,208 |
مؤلفه های تاریخ نگاری شعبی براساس روایت های بر جای مانده از وی در متون کلاسیک تاریخی | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 1، دوره 30، شماره 46 - شماره پیاپی 136، تیر 1399، صفحه 9-31 اصل مقاله (403.65 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2020.27908.2100 | ||
| نویسندگان | ||
زینب امیدیان  1؛ مریم عزیزیان2
| ||
| 1استادیار گروه تاریخ تشیع، دانشکده الهیات، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران | ||
| 2استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| ریشه های تاریخنگاری اسلامی به روایاتِ راویان و اخباریان سده اول و دوم قمری باز می گردد که در متون تاریخی سده های بعد بر جای مانده اند. از این رو، فهمِ شیوۀ تفکر مسلمانان درباره گذشته، به یک معنا بدون بررسی این روایتهای تاریخی امکانپذیر نیست. در این میان، روایات ابوعمرو عامربن شراحیل عبد شعبی معروف به شعبی (متوفای 104ق)، به عنوان نخستین اخباری مکتب عراق، از جایگاه خاصی در تاریخنگاری اسلامی برخوردار است؛ زیرا شناخت و بررسی روایات وی ما را به فهمِ دقیقتر تحولات تاریخ اسلام در سدۀ نخست رهنمون می سازد. بر همین اساس، در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا با خوانش روایت های شعبی در متون کلاسیک تاریخی، به فهم مؤلفه های تاریخنگاری او پرداخته شود. به سخن دیگر، مسئلۀ مقاله حاضر شناسایی بینش و اندیشۀ تاریخنگاری این اخباری کوفی و تأثیر این نگرش ها در روایتِ رخدادهای تاریخ اسلام است. رویکرد اتخاذ شده در این تحقیق، رویکرد معناکاوی است. بر پایۀ این رویکرد، به منظور فهم تاریخنگاری شعبی، در کنار شناسایی عناصر زبانی روایت هایش لازم است که رابطۀ میان متن «روایت ها»با نویسنده (شعبی) و بافت اندیشه ای و فرهنگی زمانۀ متن نیز بررسی و تحلیل شود. نتیجۀ تحقیق نشان می دهد که نظام فکری و اندیشه های شعبی بر مؤلفه های هویت سازی عربی-اسلامی، بینش قبیله ای-قومی و مشروعیت سازی برای امویان استوار بوده که این مؤلفه ها به شدت متأثر از اوضاع زمانۀ وی بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عامر شعبی؛ تاریخنگاری اسلامی؛ روایت؛ کوفه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Components of Sha'bi Historiography Based on Remaining Narratives of Him in Classical Historical Texts | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Zeinab Omidiyan1؛ Maryam Azizian2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of History, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad (FUM) | ||
| چکیده [English] | ||
| The roots of Islamic historiography originated in narrations of narrators and historians of the first and second centuries AH which are remained in the historical texts of later centuries. Therefore, understanding Muslims thinking way about the past, in a sense it is not possible without studying these historical narratives. In the meantime, the narrations of Abū ʿAmr ʿĀmir ibn Sharāḥīl al-Shaʿbī (d. 104 AH/722 AD), known as Sha'bi, as the first historian of Iraq school has a special situation in Islamic history, as knowing and investigating his narrations will lead us to a more accurate understanding of the developments in the history of Islam in the first century. Therefore, this article intends to understand the components of his historiography by reading Sha'bi narratives in classical historical texts. In other words, the issue of the present article is to identify the insight and thought of the historiography of this Kufi historian and impact of these attitudes in the narration of the events of the history of Islam. The approach adopted in this analysis is a semantic approach. Based on this approach, in order to understand the historiography of Sha'bi along with identifying the linguistic elements of his narrations, it is necessary to study and investigate the relationship between the text of the narrations with the writer (Sha'bi) and the contexture of thought and culture of the text. The results of this paper indicate that Sha’bi’s system of thought and ideas was based on the components of Arab-Islamic identity, tribal-ethnic insights and legitimation for the Umayyad dynasty, which these components have been strongly influenced by the situation of his time. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| ʿĀmir Shaʿbi, Islamic Historiography, Narration, Kufa | ||
| مراجع | ||
|
منابع و مآخذ - آئینهوند، صادق (1387ش)، علم تاریخ در گسترهی تمدن اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - ابنجوزى، أبوالفرج عبدالرحمنبن علىبن محمد (1412ق)، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، ج7، بیروت: دار الکتب العلمیة. - ابنطقطقى، محمدبن علىبن طباطبا (1418ق)، الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت: دار القلم العربى. - ابنسعد، محمد (1414ق)، الطبقات الکبرى (الطبقة الخامسة)، تحقیق محمدبن صامل السلمى، ج6، طائف: مکتبة الصدیق. - .......................... (1410ق)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، ج1، 2، 3، 5، 6، 7، بیروت: دار الکتب العلمیة. - ابنعبدالبر، أبوعمر یوسفبن عبداللهبن محمد (1412ق)، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق علىمحمد البجاوى، ج1، 3، بیروت: دار الجیل. - ابنعبدربه، أحمدبن محمد (1404ق)، العقد الفرید، تحقیق مفید محمد قمیحة، ج1، بیروت: دار الکتب العلمیة. - ابنفقیه، احمدبن محمد (1416ق)، البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب. - ابن‌قتیبه، أبومحمد عبداللهبن مسلم (1992م)، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب. - ابنکثیر، أبوالفداء اسماعیلبن عمر (1407ق)، البدایة و النهایة، ج9، بیروت: دار الفکر. - اصفهانی، ابوالفرج علىبن حسین [بیتا]، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت: دار المعرفة. - بلاذرى، أحمدبن یحیى (1417ق)، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، ج2، 5، 6، 10، بیروت: دار الفکر. - ......................................... (1988م)، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال. - بیهقى، ابوبکر احمدبن الحسین (1405ق)، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبدالمعطى قلعجى، ج2، 4، بیروت: دار الکتب العلمیة. - ثقفی کوفى، ابواسحاق ابراهیمبن محمد (1353ش)، الغارات، تحقیق جلالالدین حسینى ارموى، ج1، تهران: انجمن آثار ملى. - جعفریان، رسول (1393ش)، منابع تاریخ اسلام، تهران: نشر علم. - حضرتی، حسن و عباس برومند اعلم (1391)، تاریخشناسی و تاریخنگاری، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام. - خطیب بغدادى، احمدبن على (1417ق)، تاریخ بغداد، تصحیح مصطفیعبدالقادر عطا، ج25، بیروت: دار الکتب العلمیة. - ذهبی، شمس‌الدین محمدبن احمد [بیتا]، تذکرۀ الحفاظ، ج1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - ذهبى، شمس‌الدین محمدبن احمد (1413ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمرعبدالسلام تدمرى، ج3، 4، 7، بیروت: دار الکتاب العربى. - رابینسون، چیس اف (1389ش)، تاریخنگاری اسلامی، ترجمۀ مصطفی سبحانی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام. - ساسانی، فرهاد (1389)، معناکاوی، تهران: علم. - سجادی، سید صادق و هادی عالمزاده (1380ش)، تاریخنگاری در اسلام، تهران: سمت. - سزگین، فؤاد (1412ق)، تاریخ التراث العربی، ترجمۀ محمد فهمی حجازی، ج2، قم: کتابخانه عمومی آیتالله مرعشی نجفی. - سمعانی، ابوسعید عبدالکریمبن منصور التمیمی (1382ق)، الانساب، تحقیق عبدالرحمنبن یحیی المعلمی الیمانی، ج8، حیدرآباد: مجلسدائرۀ المعارف العثمانیه. - شفیعی، سعید (1398)، «شعبی»، دانشنامه جهان اسلام، ج27، تهران: بنیاد دائرۀ المعارف اسلامی. - طبری، أبوجعفر محمدبن جریر (1387ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، ج1، 2، 3، 4، 5، 6، بیروت: دار التراث. - طریحی، محمد سعید (بهمن و اسفند 1373)، «مخازن قدیمی کتابهای اسلامی در کوفه»، ترجمه سید حسین اسلامی، آینه پژوهش، شماره 29 و 30، صص 28-40. - عزیزی، حسین (1391)، نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری با رویکرد فتوح ایران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. - فاخوری، حنا [بیتا]، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات توس. - کرون، پاتریشیا (1389)، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه مسعود جعفری، تهران: سخن. - گریفیث، سیدنی (فروردین 1387)، «تاریخچه مجادلات روحانیان مسیحی سریانی با مسلمانان»، ترجمه سید مهدی حسینی اسفیدواجانی، اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 25، صص66-75. - گریفیث، سیدنی (تابستان 1386)، «کتاب مقدس و پیام محمد(ص) براساس دفاعیههای مسیحی به زبانهای غربی و سریانی در اولین قرن زمامداری عباسیان»، ترجمۀ وحید صفری، مجلۀ ادیان و مذاهب عرفان هفت آسمان، شمارۀ 34، ، صص73-128. - گیب، هامیلتون (1361ش)، تاریخنگاری در اسلام، گردآوری، ترجمه و تدوین یعقوب آزند، تهران: نشر گستره. - نصربن مزاحم منقرى (1382ق)، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، القاهرة: المؤسسة العربیة الحدیثة. - مِزّی، ابوحجاج جمال‌الدین یوسف (1413ق)، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد، ج14، بیروت: مؤسسة الرسالة. - مسعودی، أبوالحسن علىبن حسینبن على (1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ج3، قم: دار الهجرة. - مقدسى، مطهربن طاهر [بیتا]، البدء و التاریخ، ج5، بورسعید: مکتبة الثقافة الدینیة. List of sources with English handwriting - Āīīnavand, Ṣādīq (1387 Š.), ‘Elm-e Tārīḵ dar Gostara-ye Tamaddon-e Eslāmī, Tehran: Peĵūhišgāh-e ‘Olūm-e Ensānī va Moṭāli‘āt-e Farhangi. [In Persian] - ‘Azīzī, Ḥossein (1391 Š.), Naqd va Barrasī-ye Manābi‘-e Tārīḵī-ye Fotūḥ dar Si Qrn-e Avval-e Hiĵrī bā Rūykard-e Fotūḥ-e Īrān, Qum: Peĵūhišgāh-e Ḥoza va Dānišgāh. [In Persian] - Bilāḏorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1417), Ansāb al-Ašrāf, Edited by Soheil Zakār & Rīāż Zirklī, Vols. 2, 5, 6, 10, Beirut: Dār al-Fikr. - Bilāḏorī, Aḥmad b. Yaḥyā (1988), Fotūḥ al-Boldān, Beirut: Dār va Maktaba al-Hilāl. - Bihaqī, Abubakr Aḥmad b. al-Ḥossien (1405), Dalāil al-Nobovva va Ma‘rifat al-Aḥvāl Ṭāḥib al-Šarī‘a, Edited by ‘Abdulmo‘ṭi Qil‘aĵī, Vols. 2, 4, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya. - Ḏahbī, Šams al-Dīn Moḥammad b. Aḥmad (n.d.), Taḏkara al-Ḥifāẓ, Vol. 1, Beirut: Dār Eḥyā al-Torāṯ al-‘Arabī, - Ḏahbī, Šams al-Dīn Moḥammad b. Aḥmad (1413), Tārīḵ- al-Eslām va Vafayāt al-Mašāhīr va al-A‘lām, Edited by ‘Omar ‘Abulslām Tadmorī, Vols. 3, 4, 7, Beirut: Dār al-Kitāb al-‘Arabī. - Eṣfahānī, Abulfaraĵ ‘Alī b. Ḥossien (n. d.), Maqātal al-Ṯālibīn, Edited by Sayyed Aḥmad Ṣiqr, Beirut: Dār al-Ma‘rifa. - Fāḵūrī, Ḥanā (n.d.), Tārīḵ-e Adabīāt-e Zabān-e ‘Arabī, Translated by ‘Abulḥai Ḥabībī, Tehran: Tūs. [In Persian] - Gibb, Hamilton et al. (1361 Š.), Tārīḵnigārī dar Eslām, Translated by Yaqū Āžand, Tehran: Našr-e Gostara. - Griffith, Sidney (Farvardīn 1387 Š.), “Tārīḵča-ye Moĵādilāt-e Rohānīūn-e Masīḥī-ye Soryānī bā Mosalmānān”, Translated by Sayyed Mahdī Esfidvāĵānī, Eṭilā‘āt-e Ḥikmat va Ma‘rifat, No. 25, pp. 66-75. [In Persian] - Griffith, Sidney (Summer 1386 Š.), “Kitāb-e Moqaddas va Payām-e Moḥammad (PBUH) Bar Asās-e Difā‘īyahā-ye Masīḥī be Zabānhā-ye Ḡarbī va Soryānī dat Avvalīn Qrn-e Zimāmdādī-ye ‘Abbāsīān”, Translated by Vahīd Ṣafarī, Maĵala-ye Adyān va Maḏāhib-e ‘Erfān-e Haft Āsimān, No, 34, pp. 73-128. [In Persian] - Ḥażratī, Ḥasan; Borūmand Alam, ‘Abbās (1391 Š.), Tārīḵšināsī va Tārīḵnigārī, Tehran: Peĵūhiškada-ye Tārīḵ-e Eslām. [In Persian] - Ibn ‘Abdalbar, Abu ‘Omar Yūsif b. ‘Abdullāh b. Moḥammad (1412), Al-Estī‘āb fi Ma‘rifat al-Aṣḥāb, Edited by ‘Alī Moḥammad al-Biĵāvī. Vols. 1, 3, Beirut: Dār al-ĵīl. - Ibn ‘Abdraba, Aḥmad b. Moḥammad (1404), Al-‘Eqd al-Farīd, Edited by Mofīd Moḥammad Qimīḥa, Vol. 1, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya. - Ibn Faqīh, Aḥmad b. Moḥammad (1416), Al-Boldān, Edited by Yūsif Al-Hādī, Beirut: ‘Ālim al-Kitāb. - Ibn ĵozī, Abulfaraĵ ‘Abdulrahmān b. ‘Alī b. Moḥamad (1412), Al-Montiẓam fi Tārīḵ-e al-Omam va al-Molūḵ, Edited by ‘Abdulqādir ‘Aṭā & Moṣṭafā ‘Abdulqādir ‘Aṭā, Vol. 7, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya. - Ibn Kaṯīr, Abulfidā Esmāīl b. ‘Omar (1407), Al-Bidāya va al-Nihāya, Vol. 9, Beirut: Dār al-Fikr. - Ibn Qotaiba, Abū Moḥammad ‘Abdullāh b. Moslim (1992), Al-Ma‘ārif, Edited by Ṯirvat ‘Akāša, Cairo: Al-Haiat al-Miṣrīya al-‘Ālama lil-Kitāb. - Ibn Sa‘d, Moḥammad (1414), Al-Ṭabaqāt al-Kobrā (al-Ṭabaqi al-ḵāmisa), Edited by Moḥammad b. Ṣāmil al-Salmī, Vol. 6, Ṭāif: Maktabat al-Ṣiddīq. - Ibn Sa‘d, Moḥammad (1410), Al-Ṭabaqāt al-Kobrā, Edited by Moḥammad ‘Abdulqādir ‘Aṭā, Vols. 1, 2, 3, 5, 6, 7, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya. - Ibn Ṭaqṭaqī, Moḥammad b. ‘Alī b. Ṭabāṭabā (1418), Al-Faḵrī fi al-Ādāb al-Solṭānīya va al-Doval al-Eslaāmīya, Edited by ‘Abdulqādīr Moḥammad Māyo, Beirut: Dār al-Qalam al-‘Arabī. - Ĵafarīān, Rasūl (1393 Š.), Manābi‘-e Tārīḵ-e Eslām, Terhan: Našr-e ‘Elm. [In Persian] - ḵaṭīb Baḡdādī, Aḥmad b. ‘Alī (1417), Tārīḵ-e Baḡdād, Edited by Moṣṭafā ‘Abdulqādir ‘Aṭā, Vol. 25, Beirut: Dār al-Kotob al-‘Elmīya. - Naṣr b. Mozāḥim Minqarī (1382), Vaqa‘at Ṣifīn, Edited by ‘Abulsalām Moḥammad Hārūn, Cairo: Al-Moasisa al-‘Arabīya al-Ḥadīṯa. - Maqdasī, Moṭahar b. Ṭāhir (n. d.), Al-Bad‘a va Al-Tārīḵ, Vol. 5, Port Said: Maktabat al-Ṭiqāfa al-Dīnīya. - Mas‘ūdī, Abul Ḥasan ‘Alī b. Ḥossein b. ‘Alī (1409), Morūĵ al-ẓahab va Ma‘ādin al-ĵavāhir, Edited by As‘ad Dāḡir, Vol. 3, Qum: Dār al-Hiĵra. - Mizzī, Abuḥiĵāĵ ĵamāl al-Dīn Yūsif (1413), Tahḏīb al-Kamāl, Edited by Bišār ‘Avād, Vol. 14, Beirut: Moasisa al-Risāla. - Saĵĵādī, Sayyed Ṣādiq; ‘Ālimzāda, Hādī (1380 Š.), Tārīḵnigārī dar Eslām, Terhan: Samt. [In Persian] - Sam‘ānī, Abu Sa‘īd ‘Abdulkarīm b. Manṣūr al-Tamīmī (1382), Al-Ansāb, Edited by ‘Abulraḥmān b. Yaḥyā al-Mo‘alimī al-Yamānī, Vol. 8, Heyderabad: Maĵlis Dāirat al-Ma‘ārif al-‘Oṯmānīya. - Sāsānī, Farhād (1389 Š.), Ma‘nākāvī, Tehran: ‘Elm. - Šafī‘ī, Sa‘īd (1398 Š.), “Ša‘bī”, Dānišna-ye ĵāhān-e Eslā, Vol. 27. Tehran: Bonyāde Dāirat al-Ma‘ārif-e Eslāmī. [In Persian] - Ṯabarī, Abu ĵafar Moḥammad b. ĵarīr (1387), Tārīḵ al-Oman va al-Molūk, Edited by Moḥammad Abulfażl Ebrāhīm, Vols. 1, 2, 3, 4, 5, 6, Beirut: D al-Torāṯ. - Ṭarīḥī, Moḥammad Sa‘īd (Bahman & Esfand 1373 Š.), “Maḵāzin-e Qadīmī-ye Kitābhā-ye Eslāmī dar Kūfa”, Translated by Sayyed Ḥossien Eslāmī, Āīīna Peĵūhiš, No. 29, 30, pp. 28-40. [In Persian] - Ṯaqafī Kūfī (1353 Š.), Al-Ḡārāt, Edited by ĵalāl al-Dīn Ḥosseinī Ermavī, Vol. 1, Tehran: Anĵoman-e Āṯar-e Millī. [In Persian]
English Books - Crone, Patricia (2005), Medieval Islamic Political Thought, Edinburgh University Press. - Robinson, Chase. F. (2008), Islamic Historiography (Themes in Islamic History), Cambridge: Cambridge University Press. - Sezgin, Fuat (1967) Geschichted des Arabischen Schrifttums, Leiden: Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 623 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 289 |
||
