خیری, مریم, نیازی, شهریار, سرشار, مژگان. (1399). پژوهشی دربارۀ زبان جنسیّت‌زدۀ عربی و بازنمایی آن در قرآن. جلوه هنر, 17(4), 73-108. doi: 10.22051/tqh.2020.29078.2709
مریم خیری; شهریار نیازی; مژگان سرشار. "پژوهشی دربارۀ زبان جنسیّت‌زدۀ عربی و بازنمایی آن در قرآن". جلوه هنر, 17, 4, 1399, 73-108. doi: 10.22051/tqh.2020.29078.2709
خیری, مریم, نیازی, شهریار, سرشار, مژگان. (1399). 'پژوهشی دربارۀ زبان جنسیّت‌زدۀ عربی و بازنمایی آن در قرآن', جلوه هنر, 17(4), pp. 73-108. doi: 10.22051/tqh.2020.29078.2709
خیری, مریم, نیازی, شهریار, سرشار, مژگان. پژوهشی دربارۀ زبان جنسیّت‌زدۀ عربی و بازنمایی آن در قرآن. جلوه هنر, 1399; 17(4): 73-108. doi: 10.22051/tqh.2020.29078.2709
پژوهشی دربارۀ زبان جنسیّت‌زدۀ عربی و بازنمایی آن در قرآن
1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
بررسی زبان قرآن کریم از دریچۀ جنسیت، یکی از رویکردهای نوین در مطالعات زبان‌شناختی قرآن پژوهان معاصر است. در پژوهش حاضر، شاخص‌های زبان جنسیّت‌زده عربی و نمود آن در زبان قرآن بررسی شده است. زبان جنسیّت گرا، زنان و مردان را به‌طور نابرابر بازنمایی می‌کند، لذا یکسری سوگیری و تعصب به سمت یک جنس صورت می‌پذیرد و جنس دیگر مورد تبعیض واقع می‌شود. با توجّه به اینکه زبان یکی از مؤلفه‌های مهمّ فرهنگ در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود، کاربرد مصادیق جنسیّت‌زدگی، می‌تواند بر جایگاه زنان و مردان، در فرهنگ و جامعه تأثیر مستقیم داشته باشد. اساس این پژوهش، ارائۀ یکسری اطلاعات به منظور آگاه کردن اذهان در مورد جنسیّت‌گرایی زبان عربی است. لذا تلاش شده است که زبان عربی و عربی قرآنی، از منظر زبانشناسی جنسیّت به عنوان زبانی‌جنسیّت‌گرا مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است؛ زیرا جنسیّت‌گرا بودن زبان قرآن را از طریق جمع‌آوری شواهد زبانی در متن آن، توصیف می‌کند؛ و تبعیض جنسی در زبان عربی موجود در قرآن را انعکاس می‌دهد. نتایج این پژوهش نشان دادند تردیدی نیست که زبان عربی، زبانی حساس به جنسیّت است و صیغۀ مذکر در واژگان و الفاظ آن غالب است، اما مهمّترین ویژگی آن قدرت تولید معنای گسترده و تأویل پذیری آن است، که به این زبان توانایی بسیار در تولید دلالات یا قرائت‌های مساوات‌طلبانه را می‌دهد. از طرفی هدف اصلی قرآن هدایت مردم است ﴿هدیً للمُتَّقینَ﴾(البقره:2) و بین تذکیر و تأنیث در زبان عربی و زن و مرد در جامعۀ انسانی تفاوت وجود دارد.
An Exploration on the Gendered Arabic Language and its Representations in Quran
نویسندگان [English]
Maryam Kheiry1؛ Shahryar Niazi2؛ Mojghan Sarshar3
1PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Laws, Theology and Political Sciences, Azad University, Sciences and Researches Branch, Tehran, Iran
2Associate Professor,; Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
33
. Assistant Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Laws,
Theology and Political Sciences, Azad University, Sciences and Researches Branch,
Tehran, Iran.
چکیده [English]
Examination of the language of Quran from the gender point of view is a modern approach in linguistic studies of contemporary Quran researchers. In the present research, the Arabic as a gendered language and its representation in Quranic language has been examined. The gendered language represents men and women in an unequal way. So, some kinds of bias and prejudice will appear towards one gender and the other gender will suffer discrimination. As language is deemed to be one of the most important components of culture in any society, application of gendered examples could directly affect the status of men and women in culture and society. The fundamental goal of the present research is to provide a series of information to make aware the mentalities regarding Arabic gendered language. So, there is an attempt to examine the Arabic language and the language of Quran from the perspective of linguistics of gender as a gendered language. Research methodology in this study is descriptive - analytical because it describes the language of Quran as being gendered through collecting linguistic evidences from Quran and it represents the gender discrimination existing in Arabic used in Quranic text. The results show that without any doubt Arabic is a gender sensitive language and masculine is dominant in words and vocabulary. However, the most important characteristics of Arabic is its strength in generation of wide range of meaning and its interpretation, which gives this language more ability in producing equality implications or interpretations. On the other hand.
کلیدواژه‌ها [English]
Gender in Quran, Gendered language, Gender discrimination in language, Elimination of gender in language
زارعان، منصوره؛ برزگر، خدیجه،(1397ش)، «جنسیّت و دین؛ تحلیل جایگاه زن در ادیان ابراهیمی»، پژوهشهای ادیانی، سال6، شمارۀ11.
زاهدی، کیوان،(1387ش)، «جنسیّت و جنس زبانی در قرآن کریم»، مطالعات راهبردی زنان، سال11، شمارۀ42.
زبیدی، محمد بن محمد،(بیتا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بی‌جا: دارالهدایة.
سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله،(1406ق)، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
سیبویه، أبی بشرعمرو بن عثمان بن قنبر،(1968م)، الکتاب، تحقیق و شرح: محمد هارون، عبدالسلام، قاهره: مکتبة الخانجی.
سیّدی، سیّدحسین، (1392ش)، رویکرد زبان‌شناختی به نحو عربی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
شاهسوندی، شهره، (1383ش)، «نقش جنسیّت زبانی در ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن»، فصلنامهبیّنات، سال11، شمارۀ42.
الشرق الأوسط، جریدة العرب الدولیة، 14 رجب 1441هـ، 09مارس 2020م.
صادقی تهرانی، محمد،(1364ش)،الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
صالح، صبحی، (1973م)، دراسات فی فقه اللغة، بی‌جا: دارالعلم.
صفوی،کوروش،(1383ش)، درآمدی بر معنی شناسی، تهران: سوره مهر.
طباطبایی، سیّد محمّد حسین،(1389ش)، قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب.
طباطبایى، محمدحسین،(1390ق)،المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
عبدالتواب، رمضان،(1367ش)، مباحثی در فقه اللغة و زبانشناسی عربی، ترجمه: شیخی، حمیدرضا، تهران: آستان قدس رضوی.
فاضلی، محمد، (1376ش)،دراسة و نقد فی مسانل بلاغیة هامة، مشهد: دانشگاه فردوسی.
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410ق)، العین، تحقیق: درویش، عبد الله، بغداد: بی‌نا.
فروغان گرانسایه، فاطمه؛ مولودی، امیرسعید؛ خرمایی، علیرضا، (1398ش)، «بررسی باز نمایی جنسیّت‌گرایی در ساخت واژۀ زبان فارسی، رویکردی پیکره بنیاد»، فصلنامۀ زبانشناسی اجتماعی، دورۀ2، شمارۀ 4.
فضل الله، محمدحسین (1405ق)،المرأة فی ظل الاسلام، ترجمه: نور الدین، مریم، بیروت: انتشارات دارالزهرا.
کلانتری، عبدالحسین،(1391ش)، گفتمان از سه منظر زبان شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی، تهران: جامعه‌شناسان.
گیدنز، آنتونی،(1376ش)، جامعه شناسی، ترجمه: صبوری، منوچهر، تهران: نشر نی.
محصص، مرضیه؛ بهادری،آتنا، (1396ش)، «تأملی بر شرک جنسیتی درخوانش‌های زن مدارانه از قرآن»، فصلنامه ......، شماره 78.
محمدخلف الجمیلی، سندس،(1393ش)، جانشینی الفاظ در معنا و إعراب، ترجمۀ: طهماسبی، عدنان و همایونی، سعد الله، تهران: دانشگاه تهران.
محمودی بختیاری، بهروز؛ افخمی، علی؛ تاج‌آبادی، فرزانه، (1390ش)، «بازتاب اندیشۀ مردسالارانه در زبان فارسی، پژوهشی در جامعه‌شناسی زبان»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 2، شمارۀ 4.
مدرسی، یحیی، (1391ش)،درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان،تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
المظفر، محمد رضا،(1980م)،المنطق، بیروت: دار التعارف.
معرفت، محمد هادی،(1382ش)، «قرآن و تأثیر پذیری از محیط»، فصلنامه قبسات، ش29.
مهریزی، مهدی، (بیتا)، «جنسیّت و ترجمۀ قرآن کریم»، فصلنامه بیّنات، سال 13، شمار49 و50.
مهریزی، مهدی، (1393ش)، قرآن و مسألۀ زن، تهران: نشر علم.
میرسعیدی، عاطفه سادات، (1391ش)، «فارسی کنونی به عنوان یک زبان جنسیّت‌گرا»، فصلنامه .... ، سال3، شماره 6.
ودود، آمنه، (1391ش)، قرآن و زن؛ بازخوانی متن مقدس از منظر یک زن، ترجمۀ: پویازاده، اعظم وآگاهی، معصومه، تهران: حکمت.
ویوین، بار، (1383ش)،جنسیّت و روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه: احمدی، حبیب و شایق، بیتا، شیراز: نوید شیراز.
Atkinson, K. (1993)Language and Gender", In S. Jackson et al. (eds.), Women’s Studies: A Reader, London, Routledge.
Ivy, D.K. and Backlund, P. (1994) Exploring Gender Speak: Personal Effectiveness in Gender Communication, New York.
Kimel, Alvin F. (1992).Speaking the Christian God, USA: Wm B. Eerdmans Publishing Co.
Koch, Michaela. (2008).Language and gender researchs from a Gender linguistic perspective. Saarbrücken, Germany: Verlag.
Lee, D (1992), Computing Discourses: Perspective & ideology in Language. London: Logman.
Lyonz, J, (1995), Introduction to Theoretical Linguistics, London: Cambridge University Prees.
Miller, C. and Swift, K. (1979): Words And Women, Harmondsworth: Penguin.
