میرزائی, پوران. (1401). مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ». جلوه هنر, 19(3), 155-178. doi: 10.22051/tqh.2021.37785.3364
پوران میرزائی. "مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ»". جلوه هنر, 19, 3, 1401, 155-178. doi: 10.22051/tqh.2021.37785.3364
میرزائی, پوران. (1401). 'مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ»', جلوه هنر, 19(3), pp. 155-178. doi: 10.22051/tqh.2021.37785.3364
میرزائی, پوران. مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ». جلوه هنر, 1401; 19(3): 155-178. doi: 10.22051/tqh.2021.37785.3364
مفهوم‌شناسی «تردید» و راهکار فریقین در حل مشکل و تعارض اخبار «کراهت یا علاقه مومن به مرگ»
استادیارگروه حدیث, دانشکده علوم و معارف حدیث, دانشگاه قرآن و حدیث، تهران. ایران
چکیده
«حدیث تردد» که از نقل‌های مشهور و چه بسا متواتر فریقین است, از روایات مشکلی به شمار می‌رود که کثرت نقل, اعتبار منابع و عرضه حدیث به منظور فهم بهتر مراد, از اهمیت آن نشان دارد. مشکل این دسته روایات, نسبت دادن شک و تردید به خداوند متعال است که به باور شیعی و تحلیل عقلی و نیز باور عمده اندیشوران اهل سنت, جایز نیست. از این رو, نیاز است تبیین شود که چگونه «تردد» که از صفات مخلوقاتی است که مبتلا به زوال و تغیراند و نوعی نقص برخاسته از جهل و یا عجز در دستیابی به هدف به شمار می‌رود، می‌تواند به خداوند سبحان نسبت داده شود؟ تعارض میان این دسته از روایات با دیگر متون روایی که به «علاقه مومن به مرگ» اشاره دارند, از دیگر چالش‌هایی است که این محتوای روایی با آن مواجهه است. پژوهش حاضر به شیوه استنتاجی ـ تحلیلی و نیز تحلیل اسناد و کشف خلط و تصحیف، التفات به خاستگاه صدوری, واکاوی و گزینش رهیافت‌های اندیشوران فریقین و ارائۀ راهکارهای حلّی در رفع تعارض اخبار, به مفهوم‌شناسی این روایات پرداخته است. به نظر می‌رسد توجه به ارتباط معنایی این روایات با مسئله طول عمر, خود نقطه‌عطفی در کشف مفهوم دقیق این روایات باشد و موجب گردد معنای تانی و تراخی در قبض روح مومن, از میان سایر وجوه معانی, قوی‌تر بنماید که به تبع آن, این احادیث با بحث بداء, مرتبط خواهد بود و دیگر مفسر صفات ذات نیست بلکه به صفات فعل الهی ناظر است.
The concept of "Doubt" and the strategy of the two sects in resolving the conflict of the news of "The believer's hatred or interest in death"
نویسندگان [English]
Pouran Mirzaei
Assistant Professor of Hadith Department, Faculty of Hadith Sciences and Education, University of Quran and Hadith, Tehran. Iran
چکیده [English]
"Traddod Traditions", which is one of the famous narrations and perhaps a succession of the two sects, is considered as a problematic narration that the multiplicity of narrations, the validity of sources and the presentation of the hadith in order to better understand the meaning, show its importance. The problem with this group of narrations is that they attribute doubts to God Almighty, which is not permissible according to the Shiite belief and rational analysis, as well as the major beliefs of Sunni thinkers. Hence, it needs to be explained how "traffic", which is one of the attributes of creatures can be attributed to God Almighty? The conflict between this group of narrations and other narrative texts that refer to the "believer's interest in death" is another challenge that this narrative content faces. The present study has dealt with the semantics of these narrations in a inferential-analytical manner as well as document analysis and discovery of sputum and correction, paying attention to the origin of the issue, analyzing and selecting the approaches of the thinkers of the two sects and presenting solutions to resolve the news conflict. It seems that paying attention to the semantic connection of these narrations with the issue of longevity is a turning point in discovering the exact meaning of these narrations and makes the meaning of Tani and Tarakhi stronger in the soul of the believer, among other aspects of meanings.
کلیدواژه‌ها [English]
Hadith Matraddata", Hate and Belief in Death", Doubt of God", Conflict of News", ", Problem of Hadith"
مراجع
ابن ابی شیبه، عبد الله بن محمد،.( 1409ق. ـ 1989 م.)،المصنف، تحقیق وتعلیق: سعید اللحام، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
ابن جوزی، عبد الرحمن(1413ق. ـ 1992 م.)،دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، تحقیق وتقدیم: حسن السقاف، الأردن: دارالإمام النَوَوی.
ابن حبان، محمد. (1414 ق.ـ 1993 م.)، صحیح ابن حبان،چاپ دوم، شعیب الأرنؤوط.
ابن حجر، احمد بن علی. (بی‌تا.)، فتح الباریفی شرح صحیح البخاری، چاپ دوم ، بیروت: دار المعرفة.
ابن سعید کوفی، حسین. (1404ق.)، المؤمن، چاپ اول، قم: مدرسة الإمام المهدی (ع).
ابن سعید، یحیی. (1405ق.)، الجامع الشرایع، قم: سیدالشهداء .
ابن طاووس، السید علی بن موسی. ( 1388ش.)، فلاح السائل، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
ابن عربى، محیى الدین. (بی‌تا.)، الفتوحات المکیه، بیروت: دارصادر.
ابن عساکر، علی بن حسن. ( ١٤١٥ق.)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر.
ابو یعلى موصلی. (بی‌تا.)، مسند أبی یعلى، حسین سلیم أسد، دمشق: دار المأمون للتراث.
احمد بن حنبل. (بی‌تا.)، مسند أحمد، بیروت: دار صادر.
احمدی فقیه یزدی، محمد حسن .(1366ش.)، «مفهوم تردد در احادیث قدسی»، کیهان اندیشه، شماره 11، (ص) 37 ـ 43.
احمدی فقیه یزدی، محمد حسن. (1367ش.)، «مفهوم تردد در احادیث»، کیهان اندیشه، شماره 18، (ص) 41 ـ 48.
بحرانی، یوسف بن احمد. (1423 ق.ـ 2002 م.)، الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة، چاپ اول، بیروت:شرکة دارالمصطفى صلى الله علیه وآله لإحیاء التراث.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401 ق.ـ 1981 م.)، صحیح البخاری، إستانبول: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
برقی، محمد بن خالد. (1330 ش)، المحاسن، تصحیح وتعلیق: السید جلال الدین الحسینی، طهران: دار الکتب الإسلامیة،
بهایی، محمد بن حسین. ( 1387ش.)، الاربعون حدیثاً، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
بهشتی‌پور، روح الله. (1391ش.)، «معناشناسی حدیث تردد»، کتاب قیم، سال دوم، شماره پنجم، (ص) 83 ـ 103).
بیهقی، احمد بن حسین. (١٤٠٨ق.)، کتاب الاربعون الصغری، تحقیق: ابواسحاق الحوینی الاثری، بیروت: دارالکتب العربی.
جلالی، سید محمد رضا. (1420ق.)، المنهج الرجالی والعمل الرائد فی الموسوعة الرجالیة لسید البروجردی، چاپ اول، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن ( بی‌تا.)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیا التراث.
حر عاملی، محمد بن حسن. (١٤٠٢ق.)، الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه، تهران: یس.
حلى، حسن بن یوسف.(1379ش.)، کشف الیقین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.
حلى، حسن بن یوسف.(1401ق.) ، أجوبة المسائل المهنائیة، چاپ اول، قم: بی‌جا.
دارمی، عبد الله بن رحمان. (1349ق.)، سنن الدارمی، دمشق:مطبعة الاعتدال.
ذهبی، شمس الدین. (1382 ق.ـ 1963م.) ، میزان الاعتدال، علی محمد البجاوی، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
سید رضی، محمد بن الحسین . (بی‌تا.)، نهج البلاغه، بیروت:دار المعرفة للطباعة والنشر.
شبّر، سید عبد الله. (١٤٠٧ق.)، مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، تحقیق سید علی شبر، بیروت: موسسه النور.
شهید اول، شمس الدین محمد بن مکی. (1419ق.)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، جاپ اول، قم: مؤسسة آل‌البیت ع لإحیاء التراث، الاولى.
شهید اول، شمس الدین محمد بن مکی. (بی‌تا.)، القواعد والفوائد، السید عبد الهادی الحکیم، قم: منشورات مکتبة المفید.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. ( 1422ق.)، روض الجنان فی شرح ارشاد الأذهان، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1413ق.)، مسالک الأفهام، چاپ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1366ش.)، شرح أصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم. (1981م.)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة،چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
صدوق، محمد بن علی . ( بی‌تا.)،التوحید، تصحیح وتعلیق: السید‌هاشم الحسینی الطهرانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
صدوق، محمد بن علی . (1385ق.)، علل الشرائع، محمد صادق بحر العلوم، نجف: منشورات المکتبة الحیدریة.
صدوق، محمد بن علی. )1361ش.) ، معانی الأخبار، تصحیح علی أکبر الغفاری، قم: انتشارات إسلامی جامعة مدرسین.
طبرانی، ابو القاسم سلیمان بن احمد. (بی‌تا.)، المعجم الکبیر، حمدی عبد المجید السلفی، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
طبرانی، ابو القاسم سلیمان بن احمد.(بی‌تا.)، المعجم الأوسط، طارق بن عوض الله، عبد المحسن بن إبراهیم الحسینی، القاهرة: دار الحرمین.
طحاوی، احمد بن محمد. (2005م.)، شرح العقیدة الطحاویة، چاپ اول، بغداد.
طریحی، فخر الدین. (1362ش.) ، مجمع البحرین، چاپ دوم، تهران: طراوت.
طوسی، محمد بن حسن. ( 1411ق. ـ 1991 م.)، مصباح المتهجد، چاپ اول،بیروت:مؤسسة فقه الشیعة.
طوسی، محمد بن حسن. (1414ق.)، الأمالی، چاپ اول، قم:مؤسسة البعثة.
عبدالعزیز بن باز.(1416ق.)، مجموعة فتاوی، ریاض: دار الوطن.
عینی، بدرالدین محمود. ( بی‌تا.)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبدالله. (بی‌تا.)، نضد القواعد الفقهیه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی . (1360ش.)، کلمات مکنونة من علوم أهل الحکمة و المعرفة، تصحیح و تعلیق شیخ عزیزالله عطاری قوچانی، چاپ دوم، تهران: فراهانی.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی . (1383ش.)، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، تحقیق مهدی انصاری قمی، تهران: دار اللوح المحفوظ.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. (1423ق.)، الحقائق فی محاسن الاخلاققرة العیون فی المعارف و الحکم، چاپ دوم، قم: مؤسسه پیام امام هادی علیه السلام.
قسطلانی، شهاب‌الدین. (1323ق.)، ارشاد الساری فی شرح صحیح البخاری، چاپ هفتم، مصر: المطبعة الکبرى الأمیریة.
قمی، شیخ عباس . (1386ش)، مفاتیح الجنان، قم: آیین دانش.
کرکی، علی بن الحسین.(1408ق.)، جامع المقاصد، چاپ اول، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (1363ش.)، الکافی، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری،چاپ پنجم، طهران دار الکتب الإسلامیة.
مازندرانی، مولی محمد صالح. ( 1421ق. ـ 2000 م.)، شرح أصول الکافی، تعلیقات: المیرزا أبو الحسن الشعرانی، ضبط وتصحیح: السید علی عاشور، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر. ( 1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص)، تصحیح السید هاشم الرسولی، چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق. ـ 1983م.)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ سوم، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
مناوی، محمد عبدالرئوف بن علی. (1415ق.) فیض القدیر ،تحقیق: احمد عبدالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مهریزی، مهدی. (1376ش.)، «رساله‌اى در معناى حدیث «ماتردّدت فی شیء أنا فاعله» از عبد الخالق بن عبد الرحیم یزدى (1200 ـ 1268 ﻫ)»، مجله علوم حدیث، شماره 3 ، ص 76 تا 91.
